1- Mal Bildiriminin Yasal Dayanağı:
3628 Sayılı Mal Bildiriminde Bulunulması, Rüşvet ve Yolsuzluklarla Mücadele Kanunu ile rüşvet ve yolsuzluklarla mücadele için, Kanunda sayılanların mal bildiriminde bulunmaları, bildirimlerin yenilenmesi, mal edinmelerinin denetimiyle, haksız mal edinme veya gerçeğe aykırı bildirimde bulunma halinde uygulanacak hükümler düzenlenmiştir.Mezkur Kanunun uygulanmasını göstermek amacıyla da “Mal Bildiriminde Bulunulması Hakkında Yönetmelik” 15/11/1990 tarihli ve 20696 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe konulmuştur.
3628 sayılı Mal Bildiriminde Bulunulması, Rüsvet ve Yolsuzluklarla Mücadele Kanununun 5 inci maddesinde, "Bu Kanun kapsamına giren görevlilerin kendilerine, eslerine ve velayetleri altındaki çocuklarına ait bulunan taşınmaz malları ile görevliye yapılan aylık net ödemenin, ödeme yapılmayan görevlilerin ise, 1 inci derece Devlet memurlarına yapılan aylık net ödemenin beş katından fazla tutarındaki her biri için ayrı olmak üzere, para, hisse senetleri ve tahviller ile altın, mücevher ve diğer tasınır malları, hakları, alacakları ve gelirleriyle bunların kaynakları, borçları ve sebepleri mal bildiriminin konusunu teşkil eder." 7 nci maddesinde ise "Bu Kanun kapsamındaki görevlere devam edenler, sonu (0) ve (5) ile biten yılların en geç Şubat ayı sonuna kadar mal bildirimlerini yenilerler."
hükmü yer almaktadır.
2- Mal Bildirimi Verme Süresi:
3628 sayılı Kanunun 6 ncı maddesi gereğince;
Göreve İlk Girişlerde Göreve Başlamadan Önce Göreve Giriş İçin Gerekli Belgeler ile
Görevin Sona Ermesi Halinde Ayrılma Tarihini İzleyen Bir Ay İçinde
Mal Varlıklarında Önemli Bir Değişiklik Olduğunda Bir Ay İçinde
Bildirimlerinin verilmesi zorunludur.
Buna ilave olarak, sonu (0) ve (5) ile biten yıllarda genel beyan verilerek, mal bildirimlerinin yenilenmesi gerekmektedir.
3- Mal Bildiriminin Yenilenmesi (Genel Beyan) Süresi:
3628 sayılı Kanunun 7 nci maddesi gereğince; Kanun kapsamında sayılan görevlerde bulunanlar, görevde bulundukları süre boyunca, sonu (0) ve (5) ile biten yılların EN GEÇ ŞUBAT AYI SONUNA KADAR (2025 yılı için 28/02/2025 tarihine kadar) mal bildirimini yenilemek zorundadır.
Sonu (0) ve (5) ile biten beş yılda bir yapılan bildirim tekrarına genel beyan denir. Mal bildirimleri yenilenirken, önceki genel beyanda bildirilenler ile ek beyanda bildirilenlerin tamamı tek bildirimde birleştirilerek beyan yapılır. Yeni bildirimler yetkili merci tarafından daha önceki bildirimler ile karşılaştırılır.
4- Ek Mal Bildirimi Verme Süresi:
Ek mal bildirimi, ilgili Yönetmeliğin 10 uncu maddesinde düzenlenmiştir. Bu hükme göre; 3628 sayılı Kanun kapsamında sayılan görevlerde bulunanlar, kendileri, eşleri ve velayeti altındaki ergin olmayan yani onsekiz yaşını doldurmayan çocuklarının şahsi mal varlıklarında önemli bir değişiklik olduğunda, değişikliği izleyen bir ay içinde yeni edindikleri mal, hak, gelir, alacak ve borçlara münhasır olmak üzere ek mal bildirimi vermek zorundadırlar.
Mal varlığındaki “önemli değişiklik”, ilgili Yönetmeliğin 8 inci maddesinde gösterilen (net aylıklarının beş katını aşan) mahiyet ve miktardaki malın iktisabı ile hak, alacak veya gelir sağlanması veya borçlanılması olarak ifade edilmiştir. Burada önemli olan husus; ek beyanname verilmesi için mal varlığındaki değişikliğin memurun net aylığının beş katını aşması gerekliliğidir. Diğer bir deyişle, memurun aldığı net aylık ek beyanname verip verilmeyeceğini belirleyecektir.
Bu hükümden hareketle gerçek edinim bedeli ;taşınmaz veya taşınır mal fark etmeksizin net aylık tutarının beş katından az tutardaki mal edinimlerinin ek beyan zorunluluğu bulunmamakta olup bu edinimlerin işlem tarihini takip eden ilk genel beyan döneminde beyan edilmesi gerekmektedir.
Burada dikkat edilmesi gereken husus; taşınmazlar için genel beyan döneminde değerine bakılmaksızın beyan zorunluluğu varken ek mal beyanında bu zorunluluğun bulunmadığıdır.
Veraset yoluyla edinilen mallar için ise; ek mal bildiriminde bulunulması gerekmektedir.
Kapsamda bulunan kişinin veraset yoluyla edindiği taşınmaz veya herhangi bir mal, alacak, borç bulunması halinde, veraset yoluyla edinilen mallar mal varlığında önemli bir artışı ifade edeceğinden bu mallar için de edinilen tarihten itibaren 1 ay içinde ek mal bildiriminde ve sonu (0) ve (5) ile biten izleyen genel mal beyanı döneminde de genel mal bildiriminde bulunması gerekmektedir.
5- Mal Bildiriminde Bulunmak Zorunda Olanlar:
Mal bildiriminde bulunmak zorunda olanlar, 3628 Sayılı Kanunun 2 nci maddesinde ve ilgili Yönetmeliğin 3 üncü maddesinde, mal bildirimin verileceği merciler ise mezkur Kanunun 8 inci maddesinde ayrıntılı olarak sayılmıştır.
Aşağıda sayılanlar mal bildiriminde bulunmak zorundadırlar:
a) Her türlü seçimle iş başına gelen kamu görevlileri ve dışardan atanan Bakanlar Kurulu üyeleri (muhtarlar ve ihtiyar heyeti üyeleri hariç),
b) Noterler,
c) Türk Hava Kurumunun genel yönetim ve merkez denetleme kurulu üyeleri ile genel merkez teşkilatında ve Türk Kuşu Genel Müdürlüğünde, Türkiye Kızılay Derneğinin merkez kurullarında ve Genel Müdürlük teşkilatında görev alanlar ve bunların şube başkanları,
d) Genel ve katma bütçeli daireler, il özel idareleri, belediyeler ve bunlara bağlı kuruluş veya alt kuruluşlarda, kamu iktisadi teşebbüsleri (iktisadi devlet teşekkülleri ve kamu iktisadi kuruluşları) ile bunlara bağlı müessese, bağlı ortaklık ve işletmelerde, özel kanunlarla veya özel kanunların verdiği yetkiye dayanılarak kurulan ve kamu hizmeti gören kurum ve kuruluşlar ile bunların alt kuruluşlarında veya komisyonlarında aylık, ücret ve ödenek almak suretiyle kamu hizmeti gören memurları, işçi niteliği taşımayan diğer kamu görevlileri ile yönetim ve denetim kurulu üyeleri,
e) Kamu kurumu niteliğinde meslek kuruluşlarında görevli olanlar ile bunların yönetim ve denetim kurulu üyeleri (5590 sayılı Kanuna göre kurulan oda ve borsaların oda ve borsa meclisi ile yönetim kurulu üyeleri dahil),
f) Siyasi parti genel başkanları, vakıfların idare organlarında görev alanlar, kooperatiflerin ve birliklerinin başkanları, yönetim kurulu üyeleri ve genel müdürleri, yeminli mali müşavirler, kamuya yararlı dernek yönetici ve deneticileri,
g) Gazete sahibi gerçek kişiler ile gazete sahibi şirketlerin yönetim ve denetim kurulu üyeleri, sorumlu müdürleri, başyazarları ve fıkra yazarları,
h) Özel kanunlarına göre mal bildiriminde bulunmak zorunda olanlar (konfederasyon, sendika ve sendika şubesi başkan ve yöneticileri dahil).
6- Mal Bildirimlerinin Verileceği Merci:
3628 Sayılı Kanunun 8’inci ve Yönetmeliğin 6’ıncı maddesinde mal bildiriminin yapılacağı merciler belirlenmiştir.
Mal bildiriminin verileceği merciler şunlardır:
a) Türkiye Büyük Millet Meclisi ve Bakanlar Kurulu üyeleri için, Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığı,
b) Kamu kurum ve kuruluşlarında görevli personel için, özlük işleri ile ilgili birimler,
c) Kurum, teşebbüs, teşekkül ve kuruluşların genel müdürleri ile yönetim ve denetim kurulu üyeleri için, ilgili bakanlıklar,
d) Yüksek mahkemelerin daire başkan ve üyeleri için, ilgili mahkemenin başkanı,
e) Noterler için Adalet Bakanlığı,
f) Diğer kurum ve kuruluşların memur ve hizmetlileri için, atamaya yetkili makamları,
g) Türk Hava Kurumu ile Türkiye Kızılay Derneğinde görev alanlar için, kurum ve dernek genel başkanlığı,
h) Kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarında görevli olanlar için, kurum başkanlığı; bunların yönetim ve denetim kurulu üyeleri için, ilgili bulundukları bakanlıklar,
i) Görevlerinden ayrılanlar için, bu görevlerinde iken bildirimlerini vermeleri gereken makam veya merci,
j) Siyasi parti genel başkanları için, Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı,
k) Kooperatifler ve birliklerinin başkanları, yönetim kurulu üyeleri ve genel müdürleri için, kooperatiflerin ve birliklerinin denetimlerinin yapıldığı kuruluşlar,
l) Yeminli mali müşavirler için, Maliye ve Gümrük Bakanlığı,
m) Türk Hava Kurumunun, Türkiye Kızılay Derneğinin ve kamu yararına sayılan derneklerin genel yönetim ve merkez denetleme kurulu üyeleri için, İçişleri Bakanlığı; bunların şube başkanları için, bulundukları il valilikleri,
n) İl genel meclisi üyeleri için, ilgili valilikler, belediye meclisi üyeleri için, ilgili belediye başkanlıkları, belediye başkanları için, İçişleri Bakanlığı,
o) Mal bildirimi verecek son merciler için, kendi kuruluşlarının özlük işleri ile ilgili makam veya merci,
p) Gazete sahibi gerçek kişiler ile gazete sahibi şirketlerin yönetim ve denetim kurulu üyeleri, sorumlu müdürleri, başyazarları ve fıkra yazarları için, bulundukları yer en büyük mülki amirliği,
r) Vakıfların idare organlarında görev alanlar için, Vakıflar Genel Müdürlüğü.
7- Eşlerin Her İkisinin de Mal Bildirimi Verme Zorunluluğu Kapsamında Olması Durumunda Bildirim Nasıl Yapılacak?
Eşlerin her ikisinin de mal bildiriminde bulunması gereken kişiler olmaları halinde, her eş ayrı ayrı mal bildiriminde bulunur. Bildirimlerde; eşleri ile velayeti altındaki ergin olmayan yani onsekiz yaşını doldurmayan çocuklarının taşınmaz malları ile net aylık tutarının beş katını geçen taşınır mallar, hak, gelir, alacak ve borçlarını bildirirler. Memurla birlikte yaşayan ve velayet hakkı sona eren çocukların mal varlıklarının bildirilmesine gerek yoktur.
8- Hangi Mallar Bildirime Konu Edilmelidir?
Mal bildiriminin konusu; 3628 sayılı Kanunun 5 inci, ilgili Yönetmeliğin ise 8 inci maddesinde düzenlenmiştir. Buna göre; mal bildiriminde bulunmak zorunda olan görevliler, Kendilerine, eşlerine ve velayetleri altındaki çocuklarına ait mallardan;
Taşınmaz malları (arsa ve yapı kooperatif hisseleri dahil) değerine bakılmaksızın beyan ederler.
Kendilerine aylık ödenenler, net aylık tutarının beş katından fazla değer ve tutarındaki,
Aylık ödenmeyenler ise, Genel İdare Hizmetleri sınıfında birinci derecenin birinci kademesindeki şube müdürüne ödenen net aylığın (01/01/2025 tarihi itibarıyla Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından belirlenen tutar 63.128,24-TL) beş katından fazla değer ve tutarındaki;
Para ve para hükmündeki kıymetli kağıtları,
Hisse senedi ve tahvilleri,
Altın ve mücevheratı,
Her türlü kara, deniz ve hava taşıt araçları, traktör, biçer-döver, harman makinası ve diğer ziraat makinaları, inşaat ve iş makinaları, hayvanlar, koleksiyon ve ev eşyaları ile diğer taşınır malları,
Hakları,
Alacakları,
Borçları,
Gelirleri,
bildirmek zorundadırlar.
Bildirimlerde, malların BİLDİRİM TARİHİNDEKİ DEĞERLERİ esas alınır.
9- Bildirime Konu Hediye ve Hibeler Nelerdir?
3628 sayılı Kanunun 3 üncü maddesi uyarınca mal bildiriminde bulunmak zorunda olan kamu görevlileri, milletlerarası protokol, mücamele veya nezaket kaideleri uyarınca veya diğer herhangi bir sebeple, yabancı devletlerden, milletlerarası kuruluşlardan, sair milletlerarası hukuk tüzelkişiliklerinden, Türk uyruğunda olmayan herhangi bir özel veya tüzelkişi veya kuruluştan; aldıkları tarihteki değeri ON AYLIK net asgari ücret toplamını aşan hediye veya hibe niteliğindeki eşyayı aldıkları tarihten itibaren bir ay içinde kendi kurumlarına teslim etmek zorundadırlar. Ancak, yabancı devlet adamları ve milletlerarası kuruluş temsilcileri tarafından verilen imzalı hatıra fotoğraflarının çerçeveleri bu madde hükümlerine dahil değildir.
10- Mal Bildirimleri Kontrol Ediliyor mu?
Yönetmeliğin 18’nci maddesi ile;
İlgililer tarafından düzenlenerek yetkili mercilere verilen bildirimlerin, bu merciler tarafından daha önce düzenlenen mevcut tüm bildirimlerle karşılaştırılacağı,
Karşılaştırma sonucunda;
Kanuna aykırı bildirimde bulundukları,
Haksız mal edindikleri, Kaçırdıkları veya Gizledikleri anlaşılanlar hakkında, Cumhuriyet Başsavcılığına suç duyurusunda bulunulacağı,
Hükümleri yer almaktadır.
11- Haksız Mal Edinme Durumu Nedir?
Kanunun 4 Yönetmeliğin 2’nci maddesinde açıklandığı üzere :
Bildirimlerin karşılaştırılması sonucunda, beyan edildiği halde, artış sebepleri gereği gibi izah edilemediği tespit edilen mal varlığındaki artış için, bildirim sahibi izaha davet edilir. Yazılı olarak yapılan izahatta;
Mevzuata veya genel ahlaka uygun olarak sağlandığı ispat edilemeyen mallar,
İlgilinin sosyal yaşantısı bakımından geliriyle uygun olduğu kabul edilemeyecek
Harcamalar, şeklinde ortaya çıkan artışlar, “HAKSIZ MAL EDİNME SAYILIR.”
12- Haksız Mal Edinme Durumunun Tespitinde Ne Yapılır?
- Malvarlığındaki izahı istenen artış ilgilisi tarafından belirlenen süre içerisinde [bir ay] yerine getirilmemiş veya izah için ibraz edilen belgeler yetkili makamlarca yeterli görülmemiş ise, konu incelenmek üzere denetim birimlerine intikal ettirilir.
- Yaptırılan İnceleme/Araştırma Sonucu Düzenlenen Raporda:
- Kişinin malvarlığı artışıyla ilgili izahı ve ibraz ettiği belgeler yeterli bulunuyor ise, düzenlenen rapor ve belgeler ilgilinin Mal Bildirimi Dosyasında muhafaza edilir,
- Kişinin malvarlığı artışıyla ilgili izahı ve ibraz edilen belgeler yeterli bulunmayıp malvarlığındaki artışların “Haksız Artış” olduğu kanaatine varılmışsa, 3628 Sayılı Kanunun 13 ve 18’nci maddeleri gereğince ilgili hakkında suç duyurusunda bulunulmak üzere, mal bildirimleri ile ibraz edilen tüm belgeler ve rapor, görevli olunan yer Cumhuriyet Başsavcılığına gönderilir.
- Haksız artışın kesinleşmesi üzerine Yargı organlarınca Haksız Edinilen Malların zor alımına karar verilir. Gerek zor alım, gerekse haksız edinilen malın değerine eşit bedelin hazineye ödenmesi Vergi Daireleri marifetiyle gerçekleştirilir.
13- Cezai Müeyyideler Nelerdir?
Yönetmeliğin 17’inci maddesine göre;
Yönetmelikte belirtilen süreler içinde mal bildiriminde bulunmayanlara, bildirimin verileceği mercilerce yazılı olarak ihtarda bulunulur. Bu ihtar, ilgilisine Tebligat Kanunu hükümlerine göre tebliğ olunur.
İhtarın kendisine tebliğinden itibaren bir ay içinde bildirimde bulunmayanlar hakkında gerekli işlem yapılmak üzere yetkili Cumhuriyet başsavcılığına suç duyurusunda bulunulur.
Müfettiş ve muhakkikler de, soruşturma ile ilgili olarak verdikleri süre zarfında mal bildiriminde bulunmayan hakkında yetkili Cumhuriyet başsavcısına suç duyurusunda bulunurlar.
3628 Sayılı Kanunun 10’uncu maddesinde belirtilen sürelerde Bildirimde bulunmayanlara yazılı olarak ihtarda bulunulacağı,
İhtarın tebliğinden itibaren 30 gün içerisinde mazeretsiz olarak bildirimde bulunmayanlara yetkili makamlarca 3 aya kadar hapis cezası verileceği, soruşturma ile ilgili olarak verilen süre zarfında mal bildiriminde bulunmayanlara, keza yetkili makamlarca 3 aydan - 1 yıla kadar hapis cezası verileceği,
Ayrıca, 657 Sayılı Kanunun 125/D-( j ) maddesi: Belirlenen durum ve sürelerde mal bildiriminde bulunmayan görevlilere, fiilin ağırlık derecesine göre memurun bulunduğu kademede, 1-3 Yıl süreyle Kademe İlerlemesinin Durdurulması Cezası Verileceği,
Yönünde düzenleme bulunmaktadır.
3628 Sayılı Kanunun 3. Bölümünde (Madde: 10-16) görevlilerin, mal bildirimi ile ilgili olarak düzenlenen hükümlere aykırı davranıldığının tespiti halinde uygulanacak Cezai Hükümler düzenlenmiştir. Bu kanun hükümleri gereğince yürütülen soruşturma sırasında veya sonucunda;
Mal bildiriminin muhtevası hakkında bildirimlerin gizliliğini ihlal ve ifşa ettiği tespit olunanların; 3 aydan 1 yıla kadar hapis ile cezalandırılarak bu süre kadar kamu hizmetlerinden yasaklanacakları,
Gerçeğe aykırı bildirimde bulunanların; 6 aydan 3 yıla kadar hapis ile cezalandırılarak bu süre kadar kamu hizmetlerinden yasaklanacakları,
Haksız mal edindiği, mal kaçırdığı veya gizlediği tespit olunanların; 3 yıldan 5 yıla kadar hapis, 5 milyon liradan 10 milyon liraya kadar ağır para cezası ile cezalandırılarak, kamu hizmetlerinden müebbetten yasaklanacakları,
Ayrıca, 5237 Sayılı Türk Ceza Kanunun 4’ncü maddesinde (Kanunun bağlayıcılığı) Ceza kanunlarını bilmemenin mazeret sayılmayacağı,
Hüküm altına alınmıştır.
KAYNAKÇA:
- 3628 Sayılı Mal Bildiriminde Bulunulması, Rüşvet ve Yolsuzluklarla Mücadele Kanunu
- Mal Bildiriminde Bulunulması Hakkında Yönetmelik
- Ticaret Bakanlığı Personel Genel Müdürlüğü Mal Bildirimine İlişkin Rehber
- Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın 06.01.2025 tarih 2025/1 Sıra No.lu Mali Ve Sosyal Haklar Genelgesi
(!) Yazılarımız yayımlandığı tarih itibariyle; ilgili olduğu mevzuat düzenlemelerinin duyurulmasına yönelik genel açıklamalar içermektedir. Mevzuat düzenlemeleri karşısında, her olayın kendine has özellikleri ile birlikte değerlendirilerek getireceği yükümlülükler veya sağlayacağı avantajlar titizlikle değerlendirilmelidir. Mevzuat değişiklikleri üzerine yapılabilecek yorum, eleştiri veya tavsiyeler önemli görülen konulara dikkat çekmeye yönelik olup, uygulamada ilgili kurum veya kuruluşların belirlediği usul ve esaslara göre işlem yapılması esastır. Konularında uzman kadrolarımızdan olaya özgü ilave görüş alınmadan, sadece sirkülerimiz esas alınarak yapılacak işlemler sonucunda doğabilecek zarar ve yükümlülüklerden yazar veya müşavirliğimiz sorumlu tutulamaz.