Bölge İdare Mahkemesi Kararı özeti: Trafik ceza tutanağına dayanılarak sigortasız işçi çalıştırma cezası kesilemez. Emsal karar metni aşağıdadır.

SAMSUN. 3. İDARİ DAVA DAİRESİ
Esas : 2021/1172
Karar : 2023/80
Karar Tarihi :26.01.2023

İSTİNAF KARARI
İSTEMİN ÖZETİ: Davacının, sigortasız çalıştırıldığı iddia edilen kişilere ilişkin işe giriş ve işten ayrılış bildirgeleri ile aylık prim ve hizmet bildirgelerinin süresi içerisinde verilmediğinden bahisle 5510 Sayılı Kanun’un 102.maddesi uyarınca 54.916,00-TL idari para cezası ile cezalandırılması üzerine bu işleme karşı yaptığı itirazın reddine yönelik Rize Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğü Komisyonu’nun 24/03//2021 tarih ve 52 Sayılı kararının iptali istemiyle açtığı davada; davanın reddine karar veren Rize İdare Mahkemesi Hakimliği’nin 06/09/2021 gün ve E:2021/258, K:2021/669 Sayılı kararının; davacı vekili tarafından; bir kişinin 5510 saydı Yasanın 4/a bendi uyarınca sigortalı sayılması için bir işverene “bağımlı” olarak, “iş görme” borcu altına, işverenin de karşılığında “ücret” ödeme borcu altına girmesi gerektiği, bu nedenle davalı idarenin müvekkile ceza kesebilmesinin koşullarının hizmet sözleşmesinin varlığına bağlı olduğu, davalı idarece bu unsurların varlığının tereddüte yer bırakmaksızın ortaya konulması gerektiği, trafik denetleme memurlarının tutanağına dayalı ceza verilmesinin hukuka aykırı olduğu, kurum denetim görevlilerince somut veriye dayalı başkaca delillerin saptanması gerektiği, dava konusu cezanın Kayıtdışı İstihdamla Mücadele Projesi kapsamında polis ekiplerince yapılan denetime ilişkin tutanağa dayandırıldığı, iş yeri ve eklentilerinde kişilerin bulunması, hatta iş yeri konusu edimleri yapmanın dahi ceza tanzim etmeye yetmediği, Sosyal Güvenlik Kurumu denetmenleri tarafından hizmet akdinin unsurlarına ilişkin somut delillerle desteklenmesi gerektiği, trafik memurları tarafından tutulan tutanağa dayandırıldığı, başkaca tespite yer verilmediği ileri sürülerek 2577 Sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu’nun 45. maddesi uyarınca istinaf yolu ile incelenerek kaldırılması istemidir.

SAVUNMANIN ÖZETİ: Davalı idare vekili tarafından; 29/01/2021 tarih ve 2021/AÇ/412256-003 Sayılı araştırma ve inceleme raporu düzenlendiği, davacının ticari ilişkide bulunduğu şirketin insan kaynakları uzmanı …., ….’nin ifadelerinin alındığı, personellerin davacının araçları ile Rize ili Merkez ilçesindeki Rize Belediyesi önünden alınarak Rize İli İyidere ilçesinde ve Rize ili Kalkandere ilçesinde bulunan ilgili şirketin fabrikalarına ulaştırmak ve aynı şekilde ilgili fabrikalardan personelleri alıp Rize Belediyesi önünde bırakmak şeklinde taşımacılığının yapıldığının kurumca tespit edildiği ileri sürülerek davacının istinaf başvurusunun reddi gerektiği savunulmaktadır.

TÜRK MİLLETİ ADINA

Karar veren Samsun Bölge İdare Mahkemesi 3. İdari Dava Dairesi’nce işin gereği görüşüldü:

Dava; davacının, sigortasız çalıştırıldığı iddia edilen kişilere ilişkin işe giriş ve işten ayrılış bildirgeleri ile aylık prim ve hizmet bildirgelerinin süresi içerisinde verilmediğinden bahisle 5510 Sayılı Kanun’un 102.maddesi uyarınca 54.916,00-TL idari para cezası ile cezalandırılması üzerine bu işleme karşı yaptığı itirazın reddine yönelik Rize Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğü Komisyonu’nun 24/03//2021 tarih ve 52 Sayılı kararının iptali istemine ilişkindir.

İdare Mahkemesi Hakimliği’nce; dosya kapsamında yer alan bilgi ve belgelerin ilgili mevzuat hükümleriyle birlikte değerlendirilmesinden, davacıya ait … ve … plakalı ticari araçların Rize İl Emniyet Müdürlüğü Bölge Trafik Denetleme Şube Müdürlüğü ekiplerince gerçekleştirilen denetim faaliyetleri esnasında 01/07/2019 tarihinde saat 23:29’da Rize ili, Merkez ilçesi, Çiftekavak mevkiinde ve 12/09/2019 tarihinde saat 00:34’de Rize ili, Merkez ilçesi, sahil yolu Alipaşa uygulama noktasında …. tarafından, 18/07/2019 tarihinde ve saat 00:45’de Rize ili, Merkez ilçesi, sahil yolu Alipaşa uygulama noktasında …. tarafından ve Rize Merkez İlçe Jandarma Trafik Timlerince gerçekleştirilen denetimler esnasında 05/06/2020 tarihinde ve saat 15:45’te Rize ili, İkizdere ilçesi, Karaca köprü mevkiinde …. tarafından kullanıldığının tespit edildiği, bu durumlarla ilgili olarak emniyet tutanaklarının ve 29/01/2021 tarih ve 2021/AÇ/412256-003 Sayılı araştırma ve inceleme raporunun mevcut olduğu, davacıya ait ticari araçların personelini taşıdığı fabrikanın işçi değişim ve taşıma saatlerinin yapıldığı saatlere denk geldiği, her ne kadar davacı tarafından ….’nın aracı eve götürürken yardım amaçlı sürdüğü belirtilmişse de ilgilinin denetime yakalandığı yerin ikametgah güzergahında olmadığı, …. adlı şahsın aracı yardım amacıyla sürdüğünün kendisi tarafından beyan edildiği, ….’nun ise davacı hastane de oluğu için aracı geri götürme amacıyla kullandığı iddia edilmiş ise de bu hususu destekler nitelikte delil bulunmadığı tespitlerine yer verildiği görüldüğünden davacının söz konusu iddialarının gerçeği yansıtmadığı dolayısıyla belirtilen şahısların işe başlayış ve ayrılış bildirgelerinin süresinde verilmediği ve 5510 Sayılı Kanundan kaynaklanan yükümlülüklerin davacı tarafından yerine getirilmediği anlaşıldığından işbu sebeple tesis edilen dava konusu idari para cezasına karşı yapılan itirazın reddine ilişkin işlemde hukuka aykırılık bulunmadığı gerekçesiyle davanın reddine karar verilmiştir.

5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 8. maddesinin 1. fıkrasında, işverenlerin, 4. maddenin 1. fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı sayılan kişileri, 7. maddenin 1. fıkrasının (a) bendinde belirtilen sigortalılık başlangıç tarihinden önce, sigortalı işe giriş bildirgesi ile Kuruma bildirmekle yükümlü olduğu; 9. maddesinde, sigortalılığı sona erenlerin durumlarının işverenleri tarafından, en geç on gün içinde Kuruma bildirileceği; 11. maddesinde, işverenin örneği Kurumca hazırlanacak iş yeri bildirgesini en geç sigortalı çalıştırmaya başladığı tarihte, Kuruma vermekle yükümlü olduğu; 59. maddesinin 2. fıkrasında, Kurumun denetim ve kontrol ile görevlendirilmiş memurlarının görevleri sırasında tespit ettikleri Kurum alacağını doğuran olay ve bu olaya ilişkin işlemlerin, yemin hariç her türlü delile dayandırılabileceği ve bunlar tarafından düzenlenen tutanakların aksi sabit oluncaya kadar geçerli olacağı, 86. maddesinin 1. fıkrasında, işverenin bir ay içinde 4. ve 5. maddeye tâbi çalıştırdığı sigortalıların ve sosyal güvenlik destek primine tâbi sigortalıların; a) Ad ve soyadlarını, T.C. kimlik numaralarını, b) 80. maddeye göre hesaplanacak prime esas kazançlarını, c) Prim ödeme gün sayıları ile prim tutarlarını gösteren ve örneği Kurum tarafından çıkarılacak yönetmelikle belirlenen asıl veya ek aylık prim ve hizmet belgesini, ait olduğu ayı takip eden ayda Kurumca belirlenecek günün sonuna kadar Kuruma vermekle veya sigortalı çalıştırmadığı takdirde, bu hususu sigortalı çalıştırmaya son verdiği tarihten itibaren, onbeş gün içinde Kuruma bildirmekle yükümlü olduğu düzenlenmiştir.

Aynı Kanun’un 102. maddesinin 1. fıkrasının a) bendinin 2. alt bendinde, “8. maddenin birinci fıkrasında belirtilen bildirgenin verilmediğinin, mahkeme kararından veya Kurumun denetim ve kontrolle görevli memurlarınca yapılan tespitlerden ya da diğer kamu idarelerinin denetim elemanlarının kendi mevzuatları gereğince yapacakları soruşturma, denetim ve incelemelerden veya bankalar, döner sermayeli kuruluşlar, kamu idareleri ile kanunla kurulan kurum ve kuruluşlardan alınan bilgi ve belgelerden anlaşılması halinde bildirgeyi vermekle yükümlü olanlar hakkında her bir sigortalı için asgari ücretin iki katı tutarında idari para cezası uygulanır.”; aynı fıkranın (c) bendinin 4 alt bendinde, ”Bu Kanun’un 86. maddesinin birinci fıkrası uyarınca verilmesi gereken belgeleri, Kurumca belirlenen şekilde ve usulde vermeyenler ya da Kurumca internet, elektronik veya benzeri ortamda göndermekle zorunlu tutulduğu halde anılan ortamda göndermeyenler veya belirlenen süre içinde vermeyenlere her bir fiili için; … Belgenin mahkeme kararı, Kurumun denetim ve kontrol ile görevlendirilmiş memurlarınca yapılan tespitler veya diğer kamu idarelerinin denetim elemanlarınca kendi mevzuatları gereğince yapılacak soruşturma, denetim ve incelemeler neticesinde ya da bankalar, döner sermayeli kuruluşlar, kamu idareleri ile kanunla kurulan kurum ve kuruluşlardan alınan bilgi ve belgelerden, hizmetleri ve kazançları kuruma bildirilmediği veya eksik bildirildiği anlaşılan sigortalılarla ilgili olması halinde, belgenin asıl veya ek nitelikte olup olmadığı, işverence düzenlenip düzenlenmediği dikkate alınmaksızın, aylık asgari ücretin iki katı tutarınca J) bendinde ise, “9. maddesinin birinci fıkrasının (a) bendine göre sigortalılığı sona erenlere ilişkin … bildirimi, süresi içinde ya da Kurumca belirlenen şekle ve usule uygun olarak yapmayanlar veya Kurumca internet, elektronik veya benzeri ortamda göndermekle zorunlu tutulduğu halde anılan ortamda göndermeyenler hakkında, bir takvim ayında işlenen bu fiillerden dolayı tutmakla yükümlü bulunulan defter ve belgelerin ibraz edilmemesi nedeniyle verilmesi gereken ceza tutarını aşmamak kaydıyla her bir sigortalı veya sandık iştirakçisi için asgari ücretin onda biri tutarında idari para cezası uygulanır.” ; 4. fıkrasında ise. “İdarî para cezaları ilgiliye tebliğ ile tahakkuk eder. Tebliğ tarihinden itibaren onbeş gün içinde Kuruma ya da Kurumun ilgili hesaplarına yatırılır veya aynı süre içinde Kuruma itiraz edilebilir. İtiraz takibi durdurur. Kurumca itirazı reddedilenler, kararın kendilerine tebliğ tarihinden itibaren otuz gün içinde yetkili idare mahkemesine başvurabilirler. Bu süre içinde başvurunun yapılmamış olması halinde, idari para cezası kesinleşir.” kuralına yer verilmiştir.

Dava dosyasının incelenmesinden; Rize İl Emniyet Müdürlüğü Bölge Trafik Denetleme Şube Müdürlüğü ekiplerince gerçekleştirilen denetim faaliyetleri esnasında 01.07.2019 ve 12.09.2019 tarihlerinde davacıya ait … plakalı aracın … tarafından, … plakalı aracın da 18.07.2019 tarihinde … tarafından, Rize Merkez İlçe Jandarma Komutanlığı Jandarma Trafik Timlerince 05.06.2020 tarihinde yapılan kontrolde ise davacıya ait … plakalı aracın … tarafından kullanıldığının tespit edildiği, yapılan tespitler üzerine 2918 Sayılı Kanun uyarınca ilgililere idari para cezasının verildiği, Rize İl Emniyet Müdürlüğünce bu hususların Rize Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğü’ne bildirilmesi üzerine Rize Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğü’nce 29.01.2021 tarihli ve 2021/AÇ/412256-003 Sayılı Araştırma İnceleme Raporunun hazırlandığı, söz konusu raporda davacıya ait işyerinin 19.09.2012 tarihinde 5510 Sayılı Kanun kapsamına alındığı, davacının aracını kullandığı tespit edilen …’nın 03.08.2017-19.09.2017 ve 02.09.2018-03.09.2018 tarihleri arasında davacıya ait işyerinden sigorta bildirimlerinin yapıldığı, tespit tarihi itibariyle gelir vergisi mükellefiyeti dolayısıyla 4/b kapsamında sigortalı olduğu, davacının aracını kullandığı tespit edilen bir diğer kişi olan …’nin ise tespit tarihi itibariyle 011029836 053 sicil numaralı …’ye ait işyeri dosyasından 02.12.2017-10.01.2020 döneminde sigortalı bildirildiği, davacıya ait işyeri dosyasından sigortalı bildiriminin yapılmadığı, davacının aracını kullandığı tespit edilen bir diğer kişi olan … isimli kişinin ise tespit tarihi itibariyle herhangi bir işyeri dosyasından sigortalı bildiriminin yapılmadığı, bu kapsamda davacının, H.S isimli kişinin, davacıya ait aracı kullandığı tespit edilen ….’nin ifadelerinin alındığı, yapılan inceleme ve araştırma sonucunda davacının iddialarını ispatlayıcı herhangi bir belgenin ibraz edilememesi, bu nitelikte herhangi bir bilgi ve belgeye ulaşılamaması, elde edilen bilgi ve belgelerin trafik idari para cezalarının düzenlendiği esnada söz konusu araçların ticari faaliyette bulunduğunu ispatlar nitelikte olduğundan davacı tarafından yapılan itirazlar kabul edilmeyerek ilgili mevzuat hükümlerince gerekli iş ve işlemlerin yapılması yönünde sonuç ve kanaate varıldığı, bunun üzerine Rize Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğü’nün 17.02.2021 tarihli ve 20473522 Sayılı işlemi ile sigortasız çalıştırıldığı iddia edilen kişilere ilişkin işe giriş ve işten ayrılış bildirgeleri ile 2019/7. ve 9. ayları ile 2020/6.aylarına ait aylık prim ve hizmet belgelerinin süresi içerisinde verilmediğinden bahisle 5510 Sayılı Kanun’un 102.maddesi uyarınca davacıya 54.916,00-TL idari para cezası verildiği, davacı tarafından yapılan itirazın ise Rize Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğü İdari Para Cezaları İtiraz Komisyonu’nun 24.03.2021 tarih ve 52 Sayılı kararı ile reddi üzerine bakılmakta olan davanın açıldığı anlaşılmaktadır.

Yukarıda anılan mevzuat hükümlerinin değerlendirilmesinden; sigortalı çalışanların işe giriş bildirgelerini işe başlatılmadan önce ve işten ayrılmaları hâlinde işten ayrılış bildirgesinin süresi içerisinde Kuruma bildirmekle yükümlü oldukları, ayrıca aylık prim ve hizmet bildirgelerinin mevzuatında belirtilen süreler içinde Kuruma bildirilmesi gerektiği, söz konusu yükümlülüklerin yerine getirilmemesi durumunda idarî para cezası verileceği anlaşılmakla birlikte, işe giriş ve işten ayrılış bildirgeleri ile aylık prim hizmet bildirgesinin yasal süresi içinde verilmemesi nedeniyle 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 102. maddesi uyarınca idari para cezası uygulanabilmesi için cezaya konu fiilin hiçbir şüpheye yer bırakmayacak şekilde tüm unsurları ile oluştuğunun somut bir şekilde saptanması gerekmektedir.

Uyuşmazlık konusu olayda, davacı hakkında tesis edilen idari para cezasının trafik idari para cezası tutanağına ve Rize Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğü’nce düzenlenen 29.01.2021 tarihli ve 2021/AÇ/412256-003 Sayılı Araştırma İnceleme Raporuna dayandırıldırılmış ise de, trafik idari para cezası tutanağında davacıya ait işyerinde çalıştığı idarece kabul edilen kişilerin davacıya ait aracın sürücüsü olarak yapılan tespitin, tespit edilen kişilerin ilgili araç sahibinin işçi-işveren ilişkisi içinde ve devamlılık gösterecek şekilde çalışanı olduğunun kabulüne yeter nitelikte olmadığı, öte yandan bahsi geçen Araştırma İnceleme Raporunda davalı idarece davacıya ait işyerinde çalıştığı tespit edilen …’nin, tespit tarihi itibariyle 011029836 053 sicil numaralı Y.T’ye ait işyeri dosyasından 02.12.2017-10.01.2020 döneminde (ilgili kişiye ilişkin trafik idari para cezasına konu eylem tarihi olan 18.07.2019 tarihini kapsayan dönemde) sigortalı olduğu, davacıya ait aracı kullandığı tespit edilen diğer bir kişi olan …’nın ise tespit tarihi itibariyle 4/b kapsamında gelir vergisi mükellefi olduğu hususlarına da yer verildiği, ayrıca …’nın davacı tarafından kardeşi olduğunun belirtildiği hususları birlikte değerlendirildiğinde davacı ile davacıya ait araçları kullanan ve idarece davacıya ait işyerinde çalıştığı değerlendirilen kişiler arasında işçi-işveren ilişkisi bulunduğunun ve bu ilişkinin devamlılık gösterecek şekilde olduğunun her türlü şüpheden uzak olacak şekilde davalı idarece ispatlanamadığı, alınan ifadeler bir bütün olarak değerlendirildiğinde de ilgili kişilerin davacıya ait işyerinde işçi-işveren ilişkisi içinde ve devamlılık gösterecek şekilde çalıştığını her türlü şüpheden uzak olacak şekilde ortaya koymadığı sonuç ve kanaatine varılmıştır.

Bu durumda, cezayı gerektiren fiilin tüm unsurları ile birlikte tamamlandığının hukuken geçerli ve itibar edilebilir delillerle tam olarak ortaya konulmadan failin cezalandırılamayacağı yolundaki genel ceza hukuku ilkesi de dikkate alındığında, davalı idarece idari para cezasına konu olan ve davacıya ait işyerinde çalıştığı değerlendirilen anılan kişilerin, işçi-işveren ilişkisi içinde ve devamlılık gösterecek şekilde fiilen çalıştığı hususunun hiçbir şüpheye yer bırakmayacak şekilde tüm unsurları ile ortaya konularak işlem tesis edilmesi gerekirken, davalı idarece bu yönde somut ve her türlü şüpheden uzak olacak şekilde bir saptama yapılmaksızın adı geçen kişilerin davacının çalışanı olduğu kabulünden hareketle ilgili kişilere ait işe giriş, işten ayrılış ve 2019/7. ve 9. ayları ile 2020/6.aylarına ilişkin aylık prim ve hizmet bildirgelerinin süresinde verilmediğinden bahisle davacı adına idari para cezası tesis edilmesine ilişkin işleme yapılan itirazın reddine ilişkin dava konusu Rize Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğü Komisyonu’nun 24/03//2021 tarih ve 52 Sayılı işleminde hukuka ve mevzuata uyarlık, davanın reddi yönünde verilen istinafa konu Mahkeme kararında ise hukuki isabet görülmemiştir.

SONUÇ: Açıklanan nedenlerle, istinaf başvurusunun kabulüne, Rize İdare Mahkemesi Hakimliği’nin 06/09/2021 gün ve E:2021/258, K:2021/669 Sayılı kararının kaldırılmasına, dava konusu işlemin iptaline, dava aşamasına ait 149,10-TL yargılama gideri ve istinaf başvuru aşamasına ait 230,60-TL yargılama gideri ile Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi uyarınca belirlenen 5.500,00-TL vekalet ücretinin davalı idare tarafından davacıya ödenmesine, istinaf başvurusunun görüşülmesi karar harcına tabi olmadığından davacı vekili Av. … tarafından11/09/2021 tarih ve Seri No:AB2021, Sıra No:1089, Özel No:1089 Sayılı sayman mutemedi alındısı ile yatırıldığı anlaşılan 59,30-TL karar harcının istemi halinde davacıya iadesine, artan posta giderinin ilgilisine iadesine, 26/01/2023 tarihinde oybirliğiyle kesin olarak karar verildi. (¤¤)

Av. Dr. Fatih ARAS

https://www.fatiharas.com/sirket-aracini-baskasinin-kullanmasi-sgk-cezasi/