İşsizlik ödeneği, özet olarak işini kaybeden ve belirli koşulları sağlayan işçilere, belirli bir süre boyunca temel ihtiyaçlarını karşılayabilmeleri için İş-Kur tarafından verilen bir yardımdır. Söz konusu ödenek işçinin yeni bir işe başlaması ya da ödeneğe hak kazanma şartlarını kaybetmesi durumunda ise kesilmektedir.
İşsizlik ödeneği şartları
İşsizlik ödeneğine hak kazanabilmek için işçinin bazı yasal koşulları karşılaması gerekmektedir.
- İşten çıkarılma şekli: İşsizlik ödeneğine hak kazanabilmek için işçinin kendi istek ve kusuru dışında işsiz kalması gerekmektedir. Kendi isteğiyle veya haklı bir neden olmaksızın işten ayrılan işçiler, işsizlik ödeneğinden faydalanamamaktadır.
- Sigortalı çalışma süresi: İşçinin işsizlik ödeneğine hak kazanabilmesi için hizmet akdinin feshinden önceki son 120 gün içinde hizmet akdine tabi olarak çalışmış olması ve son üç yıl içinde en az 600 gün süre ile işsizlik sigortası primi ödemiş olması gerekmektedir.
3.Başvuru Süresi: İşsizlik ödeneği almak isteyen işçinin, işten ayrılma tarihinden itibaren 30 gün içerisinde İş-Kur’a şahsen ya da elektronik ortamda başvurması gerekmektedir.
- Aktif İş Arama: İşsizlik ödeneği almak isteyen işçinin iş aramaya devam etmesi ve İş-Kur tarafından önerilen iş veya eğitim programlarını kabul etmesi gerekmektedir.
İşe iade davası ve şartları
İşe iade davası, özet olarak işten çıkarılan işçinin, işverenin fesih kararına karşı itiraz etme hakkı anlamına gelmektedir. Bu dava, özellikle iş güvencesine sahip işçiler için önem arz etmekte ve haksız yere işten çıkarıldığını düşünen işçiye, yargı yoluyla işine dönme imkânı sağlamaktadır.
İşe iade davası, belirli koşullar altında açılabilmektedir.
- İşyerinin iş güvencesine tabi olması: İşe iade davası, işyerinde en az 30 işçinin çalışıyor olması durumunda açılabilmektedir.
- Belirli çalışma süresi: İşçinin, işe iade davası açabilmesi için aynı işyerinde en az 6 aydır çalışıyor olması gerekmektedir.
- İş sözleşmesinin belirsiz süreli olması: İşe iade davası açabilmek için iş sözleşmesinin belirsiz süreli olması gerekmektedir.
- Fesih bildirimi ve fesih nedeni: İşverenin, işten çıkarma kararını yazılı olarak bildirmesi ve fesih sebebini açıkça belirtmesi gerekmektedir.
5.Arabuluculuk faaliyetinden sonuç alınamamış olması: 25.10.2017 tarihli Resmî Gazetede yayımlanan 7036 sayılı İş Mahkemeleri Kanunu’nun yürürlüğe girmesi ile birlikte, bireysel veya toplu iş sözleşmelerine dayanan işçi ile işveren arasındaki alacak, tazminat veya işe iade taleplerine ilişkin açılacak davalarda, arabulucuya başvurulması dava şartı olarak kabul edilmiştir.
Buna göre, iş sözleşmesi feshedilen işçi, fesih bildiriminde sebep gösterilmediği veya gösterilen sebebin geçerli bir sebep olmadığı iddiası ile fesih bildiriminin tebliğ tarihinden itibaren bir ay içinde işe iade talebiyle, İş Mahkemeleri Kanunu hükümleri uyarınca arabulucuya başvurmak zorundadır. Arabuluculuk faaliyeti sonunda anlaşmaya varılamaması hâlinde, son tutanağın düzenlendiği tarihten itibaren de iki hafta içinde iş mahkemesinde dava açılmış olması gerekmektedir.
Mahkeme tarafından yapılacak inceleme sonucunda işçinin haklı olduğunun tespit edilmesi durumunda; feshin geçersiz olduğunun tespiti ile işçinin işine iadesi yönünde ya da işçinin haksız olduğunun tespit edilmesi halinde feshin geçerli olduğunun tespiti yönünde karar verilebilmektedir.
İşe iade davasını kazanan işçinin işsizlik ödeneğini iade zorunluluğunun olup olmadığı?
Mahkeme tarafından feshin geçerli bir sebebe dayanmadığına karar verilmesi durumunda, fesih ile işe iade arasında geçen en fazla 4 aylık döneme ait ücret ve sair hakların işçiye ödenmesine ve bu karara rağmen işveren tarafından işçinin işe iade edilmemesi halinde de işçinin 4 ayla 8 ay arasında ücretine eşit ve mahkemece takdir edilen bir tazminatın ödenmesine karar verilmektedir. Bu durumda, hizmet akdinin hiç feshedilmemiş gibi devam ettiği ve bazı haklar bakımından da hizmet sözleşmesinin fiili fesih anından itibaren 4 ay daha sürdüğü kabul edilmektedir.
Bu noktada, işe iade davasını kazanan işçinin işe iade davası açmakla birlikte aynı dönemde işsizlik ödeneği alması ve sonrasında işe iade davasını kazanması sebebi ile kendisine 4 aylık ücretinin ödendiği durumlarda, hem hizmet sözleşmesinin kesilmeden devam ettiğinin kabulü hem de gelir getirici bir işte çalışması olgusu, İş-Kur tarafından yapılan ödemelerin iadesini gündeme getirmektedir.
- Daha önce işsizlik ödeneği alınmamış olması durumu
Öncelikle, işe iade davası açan ve davayı kazanan işçinin; mahkeme kararının kesinleştiği tarihten itibaren 30 gün içinde İş-Kur’a işsizlik ödeneği için başvuruda bulunmuş olması ve diğer şartları da taşıması halinde, işsiz kaldığı süreye ait işsizlik ödeneği alması mümkündür. Burada işverenin işçiyi işe başlatıp başlatmamasının bir önemi bulunmamaktadır.
Eğer, işveren geriye dönük 4 aylık boşta geçen sürenin ücretini ödemiş ve SGK’ya sigorta bildirimini de yapmışsa, geriye dönük 4 aylık primlerin son günü fesih tarihi kabul edilerek, o tarihten sonrası için işsiz kalınan süreye ait (işçinin prim gün sayısına göre en fazla işsizlik ödeneği ödenecek süreyi geçmemek üzere) işsizlik ödeneği işçiye ödenecektir.
Buna karşın, işveren boşta geçen süre ücretini ödememişse, işten çıkarıldığı fesih tarihi esas alınarak, o tarihten sonrası için işsiz kalınan süreye ait (işçinin prim gün sayısına göre en fazla işsizlik ödeneği ödenecek süreyi geçmemek üzere) işsizlik ödeneği işçiye ödenecektir.
- Daha önce işsizlik ödeneği alınmış olması durumu
İşe iadesine karar verilen işçinin daha önce İş-Kur’dan işsizlik ödeneği almış olması durumunda, almış olduğu işsizlik ödeneğini iade edilip edilmeyeceği noktasında akademik çevrede farklı görüşler olmakla birlikte, hem Yargıtay, hem de İş-Kur mevzuatına göre; işe iade talebinin kabul edilmesi nedeniyle en fazla 4 aylık boşta geçen süreye ait ücreti işveren tarafından kendisine ödenen işçi, daha önce İş-Kur’a işsizlik ödeneği başvurusunda bulunmuş, işten çıkış kodu ve diğer şartlar uygun olduğu için fesih tarihinden sonraki dört aylık süreyi de kapsayacak şekilde kendisine işsizlik ödeneği ödenmişse, işverenin kendisine geriye dönük ücret ödemesi yaptığı dört aylık süreyi kapsayan işsizlik ödeneğini İş-Kur’a iade etmesi gerekecektir.
Ancak, geriye dönük 4 aylık sigorta primi yatırılması nedeniyle güncellemeden kaynaklı oluşan fazla ödemeler için faiz uygulanmamakta, belirtilen sürede ödeme yapılmaması halinde borcun tebliğ tarihi ile ödeme tarihi aralığına yasal faiz uygulanmak suretiyle tahsil işlemi gerçekleştirilmektedir. Celal ÖZCAN
