Kıdem tazminatı nedir?
Kıdem tazminatı öz olarak bir işverene bağlı olarak en az 1 yıl çalışan işçinin, kanunda belirlenen şartlara bağlı olarak iş sözleşmesinin sona ermesi halinde, işçiye çalıştığı süreyle orantılı olarak ödenen toplu paradır.
İşçilerin kıdem tazminatı almaya hak kazanabilmeleri için yerine getirmeleri gereken belli başlı şartlar bulunur.
Yazımızın konusu ile sınırlı olarak, SGK'dan kıdem tazminatına esas belirli bir prim ödeme gün sayısı ve sigortalılık süresini tamamladığına dair yazı alınması halinde, bir işverene bağlı olarak en az 1 yıl çalışan işçiye, işverenlerce kıdem tazminatı ödenmelidir.
Kıdem tazminatı yazısı alma şartları neler?
SGK'dan kıdem tazminatına esas yazı alabilmek için, Mülga 1475 sayılı İş Kanunu'na ve 5510 sayılı kanuna bakmak gerekir.
Mülga 1475 sayılı İş Kanunu'nun halen yürürlükte bulunan 14'üncü maddesinde şu hüküme yer veriliyor:
506 sayılı Kanun'un 60'ıncı maddesinin birinci fıkrasının (A) bendinin (a) ve (b) alt bentlerinde öngörülen yaşlar dışında kalan diğer şartları veya aynı kanunun geçici 81 inci maddesine göre yaşlılık aylığı bağlanması için öngörülen sigortalılık süresini ve prim ödeme gün sayısını tamamlayarak kendi istekleriyle işten ayrılmaları nedeniyle ve /veya feshedilmesi hallerinde işçinin işe başladığı tarihten itibaren hizmet akdinin devamı süresince her geçen tam yıl için işverence işçiye 30 günlük ücreti tutarında kıdem tazminatı ödenir. Bir yıldan artan süreler için de aynı oran üzerinden ödeme yapılır.
Ayrıca atıfta bulunulan 506/60-A-(a) ve (b) bentleri 4447 sayılı kanunla değiştirilmiş ve 5510 sayılı kanunun yürürlüğe girmesiyle, bu hükümler kanunun geçici 9'uncu maddesinin birinci fıkrasında aynen yer alıyor.
506/geçici 81'inci madde ise halen yürürlükte.
Buna göre yaş hariç aşağıdaki koşulları taşıyan sigortalılara kıdem tazminatına esas yazı verilir:
- 8 Eylül 1999 öncesi ilk defa sigortalı olanlara kıdem tazminatı ödenmesi için en az 15 yıldan beri sigortalı olup en az 3 bin 600 gün şartlarının oluşması,
- 9 Eylül 1999 - 30 Nisan 2008 arası ilk defa sigortalı olanlara ise sigortalılık süresi dikkate alınmaksızın 7 bin prim ödeme günü veya 25 yıldan beri sigortalı olup en az 4 bin 500 gün,
- 01 Mayıs 2008'de yürürlüğe giren 5510 sayılı kanunun 28 ve geçici 6'ncı maddesinde belirlenen emeklilik koşullarına istinaden çalışanların yaş ve gün şartlarını doldurması yeterli görülmektedir.
01 Mayıs 2008 tarihi ve sonrasında ilk defa sigortalı olan kişiler için, kademeli olarak geçişe göre;
- 1 Mayıs 2008 - 31 Aralık 2008 arasında sigortalı olanlar için 4600 gün,
- 2009 yılı olanlar için 4 bin 700 gün,
- 2010 olanlar için 4 bin 800 gün
- 2011 olanlar için 4 bin 900 gün
- 2012 olanlar için 5 bin gün
- 2013 olanlar için 5 bin 100 gün
- 2014 olanlar için 5 bin 200 gün
- 2015 olanlar için 5 bin 300 gün
- 1 Ocak 2016'dan itibaren 5 bin 400 gün.
koşullarının yerine gelmesi kaydıyla kıdem tazminatına esas yazı alınabilir.
Nereye müracaat edilir?
Yukarıda saydığımıza şartları sağlayan sigortalılar, kıdem tazminatını alarak işten ayrılmak isterlerse, en son çalıştığı yerin bağlı bulunduğu Sosyal Güvenlik Merkezi'ne giderek müracaatta bulunmalıdır.
Kıdem tazminatına esas yazının verilebilmesi için sigortalının müracaat tarihinde işten ayrılma koşulu aranmamaktadır.
Kurumca gerekli incelemeler yapıldıktan sonra hak ediyorsa kıdem tazminatına esas yazısı verilir.
Sigortalı bu yazıyı 1 ay içinde işverene sunmalıdır.
Yazının işverene sunulması halinde, kıdem tazminatına hak kazanılır.
Kıdem tazminatı nasıl hesaplanır?
Kıdem tazminatı, işçinin iş sözleşmesinin sona erdiği tarihteki brüt ücret üzerinden hesaplanır.
Ancak burada hesaplama yapılırken sadece salt işçinin çıplak ücreti dikkate alınmamalı.
Kıdem tazminatının hesaplanmasında asıl ücrete ek olarak işçiye sağlanan para veya para ile ölçülebilen menfaatler göz önünde tutulmalı.
Örneğin, ikramiye, devamlılık arz eden prim, yakacak yardımı, giyecek yardımı, kira, aydınlatma, servis yardımı, yemek yardımı ve benzeri ödemeler kıdem tazminatı hesabında dikkate alınır.
Hatta İşçiye sağlanan özel sağlık sigortası yardımı ya da hayat sigortası pirim ödemeleri de para ile ölçülebilen menfaatler de para ile ölçülebildiğinden kıdem tazminatı hesabına dahil edilmelidir.
İşçinin bir işverene bağlı olarak çalıştığı her bir yıl için bir aylık brüt ücreti tutarında hesaplama yapılır.
Bir yıldan artan süreler için de yine oranlama yapmak sureti ile ödeme yapılır.
Kıdem tazminatında yapılan hesaplamadan sadece damga vergisi kesilir.
Kıdem tazminatında tavan var…
Kıdem tazminatı ödemelerinde 2024 yılı ikinci fönem (01 Temmuz 2024 ile 31 Aralık 2024 arası) için geçerli alt sınır 20.002,50 TL iken; üst sınır ise 41.828,42 TL olarak belirlenmiştir.
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı İş Müfettişi, eski SGK Denetmeni
