3201 sayılı Kanun’a göre Türk vatandaşları ile doğumla Türk vatandaşı olup da çıkma izni almak suretiyle Türk vatandaşlığını kaybedenlerin on sekiz yaşını doldurduktan sonra Türk vatandaşı olarak yurt dışında geçen ve belgelendirilen;
- Çalışılan sigortalılık süreleri,
- Sigortalılık süreleri arasında veya sonunda her birinde bir yıla kadar olan işsizlik süreleri,
- Yurt dışında ev kadını olarak geçen süreler,
istekleri hâlinde, Türkiye’de SGK’ya borçlanma yaparak emekliliklerinde değerlendirebilmektedirler.
Buna göre, erkekler sadece yurtdışında çalışılmış olan sigortalılık süreleri ve bu süreleri arasında veya sonunda her birinde bir yıla kadar olan işsizlik sürelerini borçlanabilmekte olup, çalışılmadan geçirilen süreleri ise borçlanamamaktadır.
Yurtdışında çalışılmadan geçirilen süreleri sadece kadınlar borçlanabilmektedir.
Diğer taraftan, 01/08/2019 tarihinde yürürlüğe giren 7186 sayılı Torba Kanun’la, “3201 sayılı Yurt Dışında Bulunan Türk Vatandaşlarının Yurt Dışında Geçen Sürelerinin Sosyal Güvenlikleri Bakımından Değerlendirilmesi Hakkında Kanun’da” yapılan değişikliklerle borçlanma prim oranı %32’den %45’e çıkarılmış ve borçlanılacak sürelerin Bağ-Kur (5510/4-b) statüsünde kabul edileceği yönünde düzenleme yapılarak yurtdışı borçlanması yoluyla SGK’dan emekli olma imkânı zorlaştırılmıştır.
Yurtdışı borçlanma prim tutarı
2024 yılının ikinci altı aylık döneminde;
- En düşük günlük yurtdışı borçlanma prim tutarı günlük 300,04 TL
- En yüksek günlük yurtdışı borçlanma prim tutarı günlük 2.250,28 TL,
Olup bu ikisi arasındaki bir rakamdan da borçlanma yapılabilmektedir.
Kişinin beyanına göre SGK tarafından hesaplanıp, tebliğ edilecek olan borç tutarının da tebliğ tarihinden itibaren 3 ay içinde ödenmesi gerekmektedir.
Borçlanmadan vazgeçme ve borçlanma miktarının iadesi
Yapılan yurtdışı borçlanmalarından zaman zaman çeşitli nedenlerle vazgeçme, SGK’ya ödenmiş olan borçlanma tutarlarının iade alınması gibi durumlar olabilmektedir.
Öncelikle yurtdışı borçlanmasının iptal edilebilmesi için yazılı başvuruda bulunulması gerekmektedir. Ancak, her başvurana da borçlanma tutarı iade edilmemektedir.
Buna göre, borçlanmalarının iptal edilmesi için yazılı başvuruda bulunanların ödedikleri borçlanma tutarının tamamı, faiz uygulanmaksızın Türk Lirası olarak iade edilmektedir.
Dolayısıyla kısmi iade yapılmamaktadır. Diğer bir ifadeyle, borçlanmanın bir kısmı iptal edilerek, bir kısmı geçerli sayılmamaktadır. Ancak, birden fazla borçlanma yapılmış ise talep sahibinin yapmış olduğu borçlanmalardan bir ya da birkaçından vazgeçme hakkı saklıdır.
Borçlanma başvurusunda bulunup borcu tebliğ edilmeden ya da tebliğ edildikten sonra üç aylık borç ödeme süresi içinde borçlanma başvurusundan vazgeçtiklerini yazılı olarak bildirenlerin borçlanma başvuruları geçersiz sayılmaktadır.
Ancak, bu şekilde başvuruları geçersiz sayılanlardan, borçlanma taleplerinin yeniden geçerli sayılmasını isteyenlerin bu talepleri kabul edilmemekte, yeniden borçlanma talebinde bulunmaları istenmektedir.
Tahakkuk ettirilen borcun tamamını veya bir kısmını ödeyerek aylık talebinde bulunanlar, aylık talebinden vazgeçmeleri durumunda borçlanmalarının iptal edilmesini isteyebilmektedir.
Emekli aylığı bağlanmış ise iade mümkün değil
Borçlandıkları yurt dışı sürelerine istinaden aylık bağlananların ise borçlanmadan vazgeçmeleri mümkün değildir. Bu durumda olanların sigortalı olarak çalışmaya başlayarak aylığını kestirmeleri halinde de borçlanmadan vazgeçmeleri veya borçlandıkları süre ve gün sayısını değiştirmeleri imkânı bulunmamaktadır.
Buna karşın, aylık talebinde bulunanlardan, borçlandıkları hizmetleri ile malullük ve yaşlılık aylığı bağlanmasına hak kazanamayan sigortalılara yazılı başvuruları halinde, ödedikleri borçlanma miktarının tamamı faiz uygulanmaksızın Türk Lirası olarak iade edilmektedir.
Borçlanmadan vazgeçenler veya yasal süresi içerisinde ödeme yapılmadığı gerekçesiyle borçlanması iptal edilenlerden yeniden borçlanma talebinde bulunanların ilk borçlanmaya karşılık ödedikleri miktar iade edilmemişse, ilgilinin mahsup talebinde bulunması halinde ödenen miktar yeni borcuna mahsup edilmektedir. Bu durumda mahsup dilekçesinin Kurum kayıtlarına geçtiği tarih, borç ödeme tarihi olarak dikkate alınmaktadır.
Ölüm durumunda hak sahiplerinin borçlanmadan vazgeçme ve iade talepleri
Borçlanma talebinde bulunan ve borç miktarını ödeyen sigortalıların ölümü halinde hak sahipleri sigortalının yapmış olduğu borçlanma talebinden vazgeçememektedir. Ayrıca, hak sahiplerinin sigortalının sağlığında yapmış olduğu borçlanmadan ölüm aylığına yetecek kadar süre dışındaki borçlanma tutarının iadesi talepleri de kabul edilmemektedir.
Örnek: 20/10/2022 tarihinde 9000 günlük borçlanma tutarını ödeyen sigortalının, aylık bağlanmadan 2/1/2024 tarihinde vefat ettiğini varsayalım. Bu durumda sigortalının hak sahipleri, sigortalının yaptığı borçlanma talebinden vazgeçemeyeceklerdir. Ayrıca, ölüm aylığına yetecek 1800 gün hizmetin geçerli sayılarak kalan 7200 günlük borçlanma tutarının iadesini talep etmeleri durumunda bu talepleri reddedilecektir.
Sigortalının borçlandığı sürelerin dahil edilmesine rağmen hak sahiplerine ölüm aylığı bağlanamaması durumunda, sigortalının sağlığında yapmış olduğu yurt dışı borçlanma tutarı hak sahiplerine faiz uygulanmaksızın Türk Lirası olarak iade edilmektedir. Sigortalının hak sahibinin bulunmaması durumunda ise varislerin borçlanmadan vazgeçme talepleri reddedilmektedir.
Borçlanma tutarının hak sahibi tarafından ödenmesi durumu
Diğer taraftan, sigortalının yurt dışı sürelerini borçlanan hak sahiplerinden ölüm aylığına hak kazanamayan ya da hak kazanmasına rağmen yaptığı borçlanmadan ölüm aylığı bağlanmadan önce vazgeçmek isteyenlere yazılı başvuruları halinde, ödenen borçlanma miktarının tamamı borçlanmayı ödeyen hak sahibine faiz uygulanmaksızın Türk Lirası olarak iade edilmektedir. Celal ÖZCAN
