Yıllık ücretli izin çalışanlar için vazgeçilemez önemli bir hak. Ayrıca bu hak Anayasal bir hak. Çalışanlar bu haktan kendi istekleriyle bile vazgeçemezler. Yıllık izin alan işçi izin süresince başka bir işte de çalışamaz. Eğer çalışmaya ihtiyacı olsa bile bu dönemde sigortalı veya sigortasız (kayıtdışı) başka bir işverende başka bir işyerinde çalışan işçi asıl işvereni bu durumu fark ettiğinde, hem işinden olabilir hem de işvereni ona ödediği izin ücretini geri isteyebilir.
İşyerlerinin büyük bir bölümünde yıllık izinlerin biriktiği görülüyor. Çalışanlar biriken izinlerini kullanıp kullanamayacaklarını, kullanacaklarsa ne kadarını kullanabileceklerini merak ediyorlar. Hemen ifade edelim; izinlerin yanması gibi bir durum söz konusu değil. İşçi hak ettiği yıllık izinleri kullanmamışsa, bunları ilerleyen dönemde kullanabilir. Diğer yandan, uygun olan aslında yıllık izinlerin hak edildiği dönemden sonraki yıl içerisinde tamamen kullandırılmasıdır.
Bazen çalışanlar, “İzin kullanmayayım işveren bana iznin parasını versin” diyebiliyorlar. Ne var ki bu mümkün değil, yıllık iznin muhakkak boş zaman olarak kullanılması gerekiyor. Ancak iş sözleşmesi sona ermişse, işte o zaman işçiler kullanılmadıkları izinlerinin paraya çevrilmesini isteyebilirler. İşten ayrıldıkları tarihteki brüt ücret üzerinden kullanılmamış yıllık izinlerini para olarak alabilirler.
Yıllık ücretli izin konusunda işçilerin işyerleriyle anlaşmazlık yaşadığı bir konu da izinlerin ne zaman kullanılacağı konusudur. Söylemekte yarar var, bu konudaki karar yetkisi işverenlere aittir. Yönetim hakkı kapsamında son söz işverenindir. Yıllık izinlerin planlanmasını işveren yapar, çalışanın itiraz etmesi sonucu değiştirmez. Konuyu bu şekilde bilmeyen çalışanlar işverenleriyle anlaşmazlık yaşayabiliyor, ileri durumlarda işlerinden bile olabiliyorlar. Hem de tazminatlarını almadan.
İş Kanunu ne diyor?
Yıllık ücretli izin süreleri İş Kanununda belirlenmiştir. Bu konudaki kanun maddesi normatif hukuk kuralı şeklindedir. Yani bir alt sınır vardır, fakat bir üst sınır yoktur. Kanunda belirlenen izin sürelerini kullanabilmenin temel koşulu o işyerinde en az bir yıldır çalışıyor olmaktır. Bazen işverenler bir yılını doldurmayan çalışanlarına da avans izin kullandırabilmektedir. Bu tamamen işverenin inisiyatifinde olan bir konudur.
İş Kanunumuza göre; bir yıldan beş yıla kadar çalışmış işçiye 14 günden, beş yıldan fazla on beş yıldan az çalışmış işçiye 20 günden, on beş yıl ve daha fazla çalışmış işçiye 26 günden az izin verilemez.
Belirttiğimiz gibi bu süreler asgari sürelerdir. İşveren isterse hedefleri tutturan işçilere ilave izin verebileceği gibi, toplu iş sözleşmesiyle daha uzun izinler belirlenebilir.
18 yaşından küçük ve 50 yaşından büyük işçilere ise 20 günden az izin verilemez. İş Kanunu böyle emretmektedir.
10 GÜNDEN AZ OLMAZ
Geçtiğimiz yıllarda kanunda yapılan değişiklikle yıllık izin kullanımında önemli bir yeni düzenlemeye geçildi. Buna göre izin süresi bir parçası on günden az olmamak kaydıyla istenildiği kadar bölünebilir. 20 gün izni olan bir çalışan 10 gün iznini bir bütün olarak kullandıktan sonra geri kalanını 10 parçada kullanabilir. Bu yeni düzenleme hem işçiler hem de işyerleri için çok iyi oldu. Çalışanlar daha önce bir gün izin kullanmak istediklerinde yasa elvermediğinden mazeret izni kullanmak zorunda kalıyorlardı. İşyerleri de yasaya aykırı izin kulandırdıkları için bir işyeri denetiminde idari para cezasıyla karşılaşabiliyorlardı. Neyse ki bu sorun ortadan kalkmış oldu.
Yol izni de var
Son olarak bilgilendirmekte fayda var, yıllık iznini işyerinin bulunduğu il dışında geçirecek olan işçilere, bunu belgelemeleri halinde işverenin 4 güne kadar ücretsiz izin vermesi gerekiyor. Ankara’da çalışan işçi iznini Marmaris’te geçirecekse işverenden gidiş ve dönüş için toplam 2 günlük ücretsiz yol izni talep edebilir. İşveren bu durumda işçisinden otel rezervasyon bilgisini isteyebilir. Cem Kılıç
http://www.milliyet.com.tr/yazarlar/cem-kilic/izin-hakkinda-bilmek-istediginiz-2690174/
