İş Kanunu'nun 41. maddesinde;
Fazla çalışma veya fazla sürelerle çalışma yapan işçi isterse, bu çalışmalar karşılığı zamlı ücret yerine, fazla çalıştığı her saat karşılığında bir saat otuz dakikayı, fazla sürelerle çalıştığı her saat karşılığında bir saat on beş dakikayı serbest zaman olarak kullanabilir. İşçi hak ettiği serbest zamanı altı ay zarfında, çalışma süreleri içinde ve ücretinde bir kesinti olmadan kullanır. hükmüne yer verilmiştir.
Madde hükmünden de anlaşılacağı üzere serbest zamanın varlığından bahsetmek için;
✅ Fazla çalışma veya fazla sürelerle çalışma yapılması
✅ İşçinin ücret yerine serbest zaman talep etmesi
✅Fazla çalışma hak edişinden itibaren 6 ay içerisinde kullanması şartlarının oluşması gerekir.
Fazla çalışma ve fazla sürelerle çalışma hak edilen ayda prime tabi olurlar. Bu nedenle işçinin fazla çalışması hangi ayda oldu ise o ayda prime tabi tutulması gerekir.
Peki işçiye fazla çalışma yerine serbest zaman verilmesi durumunda PEK bildirimi yapılacak mı?
✅İşçi hak ettiği fazla çalışma veya fazla sürelerle çalışmaya karşılık serbest zaman kullandı ise serbest zaman süresince işçiye ücreti ödenir. Fazla çalışma karşılığında işçi de daha az çalışmış olur. PEK dahil edilmez.
İşçiye fazla çalışma yerine serbest zaman verilmiş ancak işçi kısmi veya tamamını kullanamamış ise PEK bildirimi yapılacak mı?
İşçinin fazla çalışma karşılığı serbest zamanını kısmi kullanması halinde kullanmadığı kısmın veya tamamını kullanmadı ise tamamının fazla çalışma ücretinin ödenmesi gerekir. Fazla çalışma ücreti yukarıda belirtiğimiz gibi hak edilen ayda ödenir. Bu durumda serbest zamanın ait olduğu ayda prime esas kazanca dahil edilmesi gerekir.
? Resmi tatil çalışmaları karşılığı serbest zaman kullandırılamaz. Bu nedenle hak edilen ayda PEK dahil edilmeli
?Denkleştirme uygulaması sonucu işçiye fazla çalışılan süre kadar çalışma süresinde azaltma yapılamaz ise bu sürelerin ücretinin ödenmesi gerekir. Örneğin işçi 1. hafta 5 saat 2. hafta 4 saat denkleştirme uygulanmış ve takip eden ayda 9 saat az çalışılması planlanmış ancak bu sürede işçiye çalıştırma yaptırılmış ve denkleştirme sağlanamamış olsun. Bu durumda işçi bu sürelerin fazla çalışması ödenmesi gerekir. PEK da hak edilen ayda dahil edilerek bildirimi yapılmalıdır.
Murat Delip
