Merhaba değerli EKONOMİ okurları, Maliye Bakanlığı’nda göreve başladığım 2004 yılında uygulaması sona eren enflasyon muhasebesi (düzeltmesi), yeminli mali müşavir (YMM) olarak göreve başladığım 2023 yılının sonlarında yoğun bir şekilde gündemimize girdi ve tüm meslek camiasını yordu.
31.12.2023 tarihli bilançoların enflasyon düzelmesi yapıldıktan ve 2023 yılı Kurumlar Vergisi Beyannamesi’ne eklendikten sonra, tüm mükellefleri ve meslek mensuplarını 2024 hesap döneminin birinci geçici vergi döneminde enflasyon düzeltmesi yapılıp yapılmayacağı endişesi sarmıştı.
Ve nihayet 30 Nisan tarihinde Hazine ve Maliye Bakanlığı (Gelir İdaresi Başkanlığı) tarafından yayımlanan 560 Sayılı VUK Genel Tebliği ile 2024 hesap döneminin birinci geçici vergi döneminin (Ocak-Şubat-Mart) sonu itibarıyla, enflasyon düzeltmesi yapılmamasına karar verilmiştir. Bu düzenleme mükellefleri ve özellikle meslek mensuplarını ciddi manada rahatlatmıştır.
Ancak 31.12.2023 bilançolarının enflasyon düzeltmesine tabi tutulması nedeniyle, 2024 birinci geçici vergi dönemi beyannamelerinde mükelleflerin ve meslek mensuplarının dikkat etmesi gereken hususlar bulunmaktadır. Bu noktalara değinmek gerekirse:
- Avanslar
Enflasyon düzeltmesine tabi tutulmuş olan alınan ve/veya verilen avansların 2024 yılı 1. Geçici vergi dönemi içerisinde kapatılması halinde; ilgili avansın düzeltilmemiş tutarı üzerinden fatura düzenlenecek, enflasyon düzeltme farklarının fatura bedelleri ve KDV tutarı üzerinde bir etkisi olmayacaktır.
Ancak alınan sipariş avansları enflasyon düzeltme farkları “Gelir” olarak, verilen sipariş avansları enflasyon düzeltme farkları “Maliyet” olarak kaydedilecektir. Gelir kaydedilen alınan avanslara ilişkin enflasyon düzeltme farkları 2023 hesap döneminden kaynaklanıyorsa vergiye tabi tutulmayacak ve beyannamede “Diğer indirimler” kısmında gösterilecektir. Ancak maliyet kaydı yapılan verilen avansların enflasyon düzeltme farklarına ilişkin beyannamede herhangi bir işlem (KKEG ye atmak gibi) yapılmayacaktır.
- Depozito ve teminatlar
Enflasyon düzeltmesine tabi tutulan 126, 226, 326, 426 gibi verilen ve/veya alınan depozito hesaplarının, 1. Geçici vergi dönemi içerisinde kapatılması durumunda ilgili hesapların enflasyon farklarının durumuna ilişkin olarak mer’i mevzuatta açık bir düzenleme yer almamaktadır. Bu durumdan bahisle ihtiyatlılık kapsamında beyanname üzerinde “gelir” kaydedilen tutarların “diğer indirimler”, “gider” kaydedilen tutarların “KKEG” satırına ilave edilmesi yönünde görüşler bulunmaktadır. Ancak özün önceliği ve enflasyon düzeltmesinin bilançoları enflasyon etkisinden arındırma yönündeki amacı ile birlikte düşünüldüğünde, söz konusu hesapların kapatılması durumunda enflasyon farklarının gelir ya da gider olarak dikkate alınmasının yeterli olacağı, beyanname üzerinde başkaca bir işleme gerek olmadığı kanaatindeyim.
- Gelecek dönemlere ilişkin hesaplar
Benzer bir şekilde; enflasyon düzeltmesine tabi tutulan 180, 280, 380, 480 hesapların, 31.03.2024 tarihi itibariyle ilgili hesaba aktarımı durumunda, ilgili hesaba ilişkin enflasyon farklarının da gelir ya da gider olarak dikkate alınması yeterli olacak, beyanname üzerinde başkaca bir işleme gerek olmayacaktır.
- Amortismana tabi iktisadi kıymetler
Amortismana tabi iktisadi kıymetlerin 2024/1. Geçici vergi dönemi amortisman hesabında, 31.12.2023 te yapılan düzeltme sonucunda bulunan düzeltilmiş maliyet değerleri dikkate alınacaktır.
Binek otolara amortisman ayrılırken ilgili aracın alındığı tarihte Gelir Vergisi Kanunu’nun 40. maddede belirtilen sınır üzerinden amortisman ayrılmaya devam edilecektir. Söz konusu sınırın ilgili aracın enflasyon düzeltmesine tabi tutulmasında uygulanan düzeltme kat sayısı ile çarpılması suretiyle bulunması ve bu tutara göre amortisman ayrılması yönünde görüşler olmakla birlikte, ihtiyatlılık gereği 40. maddede belirtilen sınırın aynen sürdürülmesinin uygun olacağı kanaatindeyim.
- Amortismana tabi olmayan iktisadi kıymetlerin zararına satışı
Enflasyon düzeltmesine tabi tutulmuş amortismana tabi olmayan iktisadi kıymetlerin, 31.03. 2024 tarihine kadar düzeltilmiş tutarının altında bir bedelle zararına satılması halinde; aradaki farkın (zararın) 2024/1. Geçici Vergi Beyannamesi’ne KKEG olarak ilave edilmesi gerekmektedir. Şayet bu kıymetlerin satışı nedeniyle 31.12.2023’ten önce avans alındı ve bu avanslar da düzeltmeye tabi tutuldu ise düzeltme farklarının gelir olarak dikkate alınması ve 2024/1.Geçici Vergi Beyannamesi’nde Diğer İndirimler bölümüne eklenmesi gerekecektir.
- Özsermaye hesapları
Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 12. maddesinde düzenlenen örtülü sermaye düzenlemesine ilişkin olarak, kurumun öz sermayesinin üç katını aşan kısmının hesaplanmasında, enflasyon düzeltmesi sonrası öz sermaye dikkate alınacaktır.
Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 11’inci maddesinin birinci fıkrasının (i) bendinde yer alan finansman gider kısıtlamasının hesaplanmasında; özkaynak ve borç kalemleri (340-440-380-480-326-426) enflasyon düzeltmesi sonrası değerleri ve 2024/Ocak-Şubat-Mart ayı içerisinde yapılan işlemler birlikte dikkate alınacaktır.
Kurumlar Vergisi Beyannamesi’nde yer alan 2023 ve önceki dönemlerden gelen mali zararlar, mukayyet (beyannamede yer alan) değerleri ile 2024/1. Geçici Vergi Beyannamesi’nden mahsup edilecektir.
- Yatırım indirimi
Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 32/A maddesi kapsamında yapılan tevsii yatırımlarda; indirimli vergi oranı uygulanacak diğer kazanç, yapılan tevsi yatırım tutarının, dönem sonunda kurumun aktifine kayıtlı bulunan toplam sabit kıymet tutarına (devam eden yatırımlara ait tutarlar da dahil) oranlanması suretiyle belirlenmektedir. Bu kapsamda yapılacak “yapılan yatırım harcaması/duran varlık” oranı hesaplanması sırasında, ilgili kıymetlerin enflasyon düzeltmesi yapılmış halleri dikkate alınacaktır.
Yine mezkûr madde ile yatırım döneminde diğer faaliyetlerden elde edilen gelirlere indirimli vergi uygulanması suretiyle kullanılabilecek yatırıma katkı tutarının sınırı, gerçekleştirilen yatırım harcaması tutarını aşmamak üzere, tüm bölgeler için toplam yatırıma katkı tutarının %80'i olacak şekilde belirlenmiştir. Teşvik belgesinde yer alan yatırıma katkı oranı üzerinden hesaplanan yatırıma katkı tutarının enflasyon düzeltmesine tabi tutulması söz konusu olmadığından, gerçekleşen yatırım tutarlarının da fatura bedelleri ile dikkate alınması ve buna göre sınırın belirlenmesi uygun olacaktır.
Enflasyonsuz ve enflasyon düzeltmesi olmayan dönemlerde görüşmek dileğiyle.
Yaşar Çatalkaya
YMM /Bağımsız Denetçi
