ÖZET:
5746 sayılı Kanun kapsamında Ar-Ge indirimi ve 4691 sayılı Kanun kapsamında teknokent istisnasından yararlanan mükellefler için getirilen yatırım şartı (fon ayırma) tutarlarında yapılan değişiklikle; iki milyon TL altında indirim / istisna beyan eden mükellefler için yatırım yapma / sermaye koyma (fon ayırma) şartı kaldırılmıştır. Yatırım oranı diğer bir ifadeyle ayrılması gereken fon tutarı, indirim / istisna tutarının yüzde üçüne çıkarılmış; yatırım üst sınırı da yüz milyon TL olarak belirlenmiştir. Değişiklikler 01.01.2024 tarihinden itibaren yürürlüğe girecek olup 2023 hesap dönemi beyannamelerinde beyan edilecek indirim / istisna tutarları için uygulanacaktır.
1. Ar-Ge İndirimi / Teknokent İstisnası Kapsamında Yatırım (Fon) Uygulaması:
Bilindiği üzere ‘5746 sayılı Araştırma, Geliştirme Ve Tasarım Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanun’ (Ar-Ge Kanunu) ile ‘4691 sayılı Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanunu’nda (Teknokent Kanunu) yapılan değişikliklerle; 01.01.2022 tarihinden itibaren, yararlandığı Ar-Ge ve tasarım indirimi ile teknokent istisnası tutarı 1.000.000,00 TL üzerinde olan mükellefler için, bu indirim / istisna tutarının yüzde 2’si kadar fon ayrılması ve ayrılan bu fon tutarının girişim sermayesi yatırım fonu paylarının satın alınması veya girişim sermayesi yatırım ortaklıkları ya da kuluçka merkezlerinde faaliyette bulunan girişimcilere sermaye olarak konulması şartı getirilmiş; fona aktarılması gereken tutar yükümlülüğü, yıllık bazda 20.000.000,00 TL ile sınırlı tutulmuştu.
Yani beyannamede en az 1.000.000,00 TL tutarında Ar-Ge indirimi ya da teknokent istisnasından yararlananların, bu tutarın yüzde ikisi kadar pasifte bir fon ayırması ve 20.000.000,00 TL ile sınırlı olmak üzere bu tutarda yatırımda bulunması gerekmekteydi.
2. Yatırım (Fon) Uygulaması İle İlgili Yapılan Değişiklikler:
Söz konusu Ar-Ge indirimi / teknokent istisnası uygulamalarından yararlanılabilmesi ile ilgili olarak, 16.12.2023 tarihli ve 32401 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 7953 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı ile 01.01.2024 tarihinden itibaren uygulanmak üzere üç önemli değişiklik yapılmıştır.
Bu değişikliklerden ilkine göre fon ayırmaya ilişkin alt sınır 1.000.000,00 TL’den 2.000.000,00 TL’ye çıkarılmıştır. Yani beyanname üzerinde gösterilen indirim / istisna tutarı 2.000.000,00 TL ve üzerinde olan mükellefler için fon ayırma yükümlülüğü devam etmekte olup; beyanname üzerinde gösterilen indirim / istisna tutarı 2.000.000,00 TL altında olan mükellefler için fon ayırma ve bu bağlamda yatırım yapma yükümlülüğü kaldırılmıştır.
Yapılan diğer bir değişikliğe göre ayrılması gereken fon oranı yüzde ikiden yüzde üçe çıkarılmıştır. Değişiklik öncesinde ayrılması gereken fon tutarı, beyanname üzerinde gösterilen indirim / istisna tutarının yüzde ikisiyle sınırlıydı. Ancak yapılan değişiklikle beyanname üzerinde gösterilen indirim / istisna tutarı 2.000.000,00 TL ve üzeri olanların, bu indirim / istisna tutarının yüzde üçü kadar fon ayırması ve bu fon tutarı kadar belirtilen yatırımı yapmaları gerekmektedir. Aksi halde indirim / istisna uygulamasından yararlanılması mümkün değildir.
Yapılan önemli değişikliklerden birisi de fon ayırma üst sınırına ilişkindir. Değişiklik öncesinde fon hesabına aktarılması gereken tutar yükümlülüğü, yıllık bazda 20.000.000,00 TL ile sınırlıydı. Ancak yapılan değişiklikle bu üst sınır tutarı olup buna göre indirim / istisna tutarının yüzde üçü bu sınırı aşsa bile aşan kısmın fon hesabına alınması ve yatırım yapılmasına gerek bulunmamaktadır.
3. Uygulama Hangi Mükellefler İçin Zorunludur?
Düzenlemelere ilişkin Kanun madde metinlerinden anlaşıldığı üzere fon uygulaması, AR-GE ve tasarım indiriminden faydalanan kurumlar vergisi mükellefleri için zorunlu tutulmuş, bu indirimlerden yararlanan gelir vergisi mükellefleri için bir zorunluluk getirilmemiştir.
Buna karşın teknoloji geliştirme bölgeleri (teknokent) istisnası ile ilgili olarak fon uygulaması, hem gelir vergisi hem de kurumlar vergisi mükellefleri için öngörülmüştür.
Buna göre AR-GE ve tasarım indiriminden faydalanan gelir vergisi mükelleflerinin, yararlandıkları indirim tutarı üzerinden yüzde üç fon ayırma zorunluluğu bulunmamaktadır.
2023 hesap dönemi kazançları ile ilgili olarak iki milyon TL ve üzeri tutarda teknokent istisnası beyan edecek gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri ile aynı tutarda Ar-Ge indiriminden yararlanacak kurumlar vergisi mükelleflerinin, fon ayırma ve yatırım yapma işlemlerinin yeni tutarlara göre yapılması gerekmektedir.
