Sinema,ses ,sahne ve seslendirme sanatçıları emeklilik konusunda geçmiş yıllarda uygulamaya konulmuş olan geriye dönük sanatçı borçlanmasını istiyorlar.
Sendikalı sanatçıların 2018 Yılı İstatistiki verilerine baktığımızda etkin bir güçleri yok.
Tabela sendikası olarak kalmışlar.
Müzik Sen 5 üyesi,
Sine Sen 97 üyesi,
Oyuncular Sendikası 30 üyesi,
Sinema TV Sendikası 142 üyesi
Sadece dizilere ,reklamlara,sinema ve tiyatro olarak genele baktığımızda bu rakamlar aslında yüzdeye vurulduğunda ne kadar düşük olduğunu görüyoruz.
Ana nedeni ise,serbest meslek makbuzu düzenlenmesi ve EK/6 ile sigorta kapsamı sektörde sendikalaşmanın önünü tıkadığı gibi,istenilen hakları da engellemiştir.
29/06/1978 yılında 2167 sayılı Kanun,
17/11/1983 yılında 2959 sayılı Kanun,
20/06/1987 yılında 3395 sayılı Kanun,
08/12/1994 yılında 4056 sayılı Kanun ile birlikte düzenlemelere yer verilmiştir.
Tüm bu borçlanma hakları ise yapılan denetimlerle uygulama alanı daraltılmış,borçlanmalarla istenilen düzeye ulaşılmamıştır.
2167 sayılı Kanun ile 450 sanatçı borçlanmış,SSK denetimle bu borçlanmaları iptal etmiş.
2959 sayılı Kanun düzenlemesi ile birlikte 450 sanatçı tekrar emekli aylıklarına kavuşmuştur.
3395 sayılı Kanunla yaklaşık 5 Bin sanatçı borçlanması müracaatı yapıldığı tahmin edilmiş olup,hayata geçmemiştir.
4056 sayılı Kanun ile borçlanma hakkı yeniden düzenlenmiş,borçlanmalar kabul edilerek düzenlemeye yer verilmiştir.
SSK Müfettiş incelemeleri ile birlikte ,sanatçı borçlanmalarında usulsüzlüklere dikkat çekerek,bağlanan emekli aylıkları iptal edilmiş,bağlanan aylıklar faizi ile iade edilmesi istenmiş,iş mahkemelerinde yargıya taşınmıştır.
14.004 kişi borçlanmaya müracaat etmiştir.
Serbest meslek makbuzu anlayışı ile Bağ-Kur kapsamına sanatçıların kaydırılmasıdır.
Bunun nedeni;
a)Hizmet akdinin yükümlülüklerinden kurtulmak,
b)4857 sayılı İş Kanunun emredici hükümlerinden kurtulmak,
c)İhbar ve Kıdem Tazminatı ödememek,
d)İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunun yaptırımlarından kurtulmak
gibi bir çok neden sayabiliriz.
Bu konuda son 5 yıldır ciddi anlamda mücadele verilirken,bir çok sanatçı emekli aylıklarına kavuşmadan ölmüştür.
Bugün Türk Sinemasına,Türk Tiyatrosuna,Türk Müziğine kısaca güzel sanatlar adına önemli alanlarda çalışanların Sosyal Güvenlikleri yıllardır ihmal edildiği için bir çoğu emekli olamamış,günleri ve kazançları eksik yatırılmıştır.
Bundan dolayı emekli aylığı almadan bu dünyadan göç edip gitmişlerdir.Türk sinemasının bir çok karakter oyuncusu zengin rollerinde oynasalar da ölümleri ise rolleri ile bağdaşmayacak şekilde olmuş, yoksulluk ve sefaletle biten dramlar yaşanmıştır.Birçok sanatçının emekli aylığı asgari kazançtan bağlanmıştır.
Yıllardır Türk sinemasına emek veren bir figüran yıllar önce hasta kızına bakmak ister iken ,artan hastane maliyetlerini karşılayamamakta 55 yaş 15 yıl sigortalılık süresi 3600 günden maaş bağlatmak için Ankara SSK Genel Müdürlüğü’ne dilekçe yazar iken oynadığı filmlerin afişlerinin arkasını kullanır dilekçe yazarak ne zaman emekli aylığım bağlanacak diye yardım umarmış.
Yıllardır bizim SOSYAL GÜVENLİĞİMİZ PATRONLARIMIZ diyerek.Çünkü sette yaralandığımızda sigortalarımız olmadığı için mahalle aralarındaki kırıkçı ve çıkıkçılara tedavi olur ,ertesi günü setlere geri dönerdik.Çalışamaz isek ,patron ileride çekeceğe filmlere mahsuben avans verirdi.Onlar İş Kazası ve İş Göremezliğin ne olduğunu bilmedikleri gibi ,sosyal güvenliği de tam kavramamışlardı.
Roman müzisyenlerin bir çoğu devlet sanatçısı olanlar hariç %90’nın Sosyal Güvencesi ve Emekli aylığı olmadığı gibi GSS hizmetlerinden Yeşil Kart kapsamında yararlanır.
Bugünlerde nostalji olarak ekranlara gelen siyah beyaz filmlerde seyrettiğimiz oyuncular,figüranlar,dublaj yapanlar kısaca o filmlere emeği geçenlerin bir çoğu açlık ,sefalet yada hak edemedikleri emekli aylığını alamadan vefat etmişlerdir.
Türk Kültürüne eşsiz eserler kazandıran ,adım adım Anadolu'yu gezerek sazları ile bir çok eseri toplumla buluşturan Halk Ozanları da aynı kaderi paylaşmıştır.
Tiyatrolarda yıllarca gişesinde bilet satan,yeri geldiğinde dekorcu olan ,figüranlık yapan ve perdenin arkasında olanlarda sigortalılıkları ihmal edilmiştir.
Yıllardır istedikleri sesimizi duyun , bir defaya mahsus bize borçlanma hakkımızı verin demişler.
Bu haklar zaman zaman verilmiş , fakat o günlerde SSK alt yapı ve denetimin yetersizliği ile bir çok sanatçı olmayan kişiler bu imkandan faydalanarak emekli olmuştur.
Günümüz teknolojisinde en azından etkin bir denetim ,Kültür Müdürlükleri ile işbirliği yapılarak Sanatçı Borçlanması çıkabilir.
Detay araştırma ve incelemeler sonucu bu hak gerçek sahiplerine tanınması gerekir diye düşünüyorum.
Sanatçıların genelde sıkıntısı SGK primlerinin zamanında ödenmemesi, bazen de kayıt dışı çalıştırılmaları yada primlerinin eksik yatırılması olmuştur.
Son yıllarda bu konuda SGK başta olmak üzere ,ÇSGB konuyu ele almış sigortalılık bilinci adına toplantılar düzenleyerek yasal mevzuat çerçevesinde sigortalı yapmayı başarmıştır.
2018 Yılında yapılacak yasal düzenleme ile geriye dönük Sanatçı Borçlanması verilmesiyle birlikte gerçek sanatçı olup,emekli olamayanların önündeki engeller kalkacaktır. Vedat İlki
