Merakla beklenen enflasyon düzeltmesine ilişkin tebliğ taslağı görüşe açıldı. Sürpriz bir gelişme olmazsa yılsonu bilançoları enflasyon düzeltmesine tabi tutulacak.
Uygulama oldukça karmaşık olduğundan hemen hemen tüm firmaları ve meslek mensuplarını ciddi ve zorlu bir süreç bekliyor.
Enflasyon düzeltmesi uygulamasında çetrefilli birçok konu var. Bu yazımızda düzeltme uygulamasında kredi maliyetlerinin durumunu, başka bir deyişle reel olmayan finansman maliyetlerini anlatacağız. Teknik bir konu olduğundan konuyu örneklerle anlaşılır kılmaya çalıştık.
Öte yandan tebliğ henüz yayımlanmadığından konuyla ilgili değişiklik ihtimalleri de göz önünde bulundurmak gerek.
Enflasyon düzeltmesi nedir?
Enflasyon düzeltmesi, bilançoda yer alan stoklar, duran varlıklar ve sermaye gibi parasal olmayan kıymetlerin TL değerlerinin, 31.12.2023 tarihindeki (2023 uygulaması için) değerine yükseltilmesidir. Düzeltme, bu kıymetlerin enflasyon düzeltmesinde dikkate alınacak tutarlarının düzeltme katsayıları ile çarpılması suretiyle gerçekleştirilir. Katsayı, ilgili ayların Yİ-ÜFE değerlerinin birbirine oranlanması suretiyle bulunur.
Düzeltme işlemlerinde hangi tutarlar dikkate alınır?
Genel kural düzeltme işleminde, 31.12.2023 tarihi itibarıyla defterde kayıtlı değerler dikkate alınacak.
Örneğin bir gayrimenkulün maliyet bedeli/defterdeki değeri 1 milyon TL, düzeltme katsayısı 3,5 ise gayrimenkulün yeni değeri 3,5 milyon TL olacaktır.
Bununla birlikte düzeltmeye esas alınacak tutara ulaşılırken; reel olmayan finansman maliyeti (ROFM) ilgili kıymetin düzeltmeye esas değerinden düşülmek suretiyle düzeltme işlemi yapılacak. Örneğin defter değeri 120 bin TL, ROFM 20 bin TL olan bir kıymetin düzeltmeye esas değeri 100 bin TL olacaktır.
ROFM nedir?
Stoklar, maddi duran varlıklar, mali duran varlıklar ve özel tükenmeye tabi varlıklar içerisinde maliyet veya alış bedeline eklenen finansman giderleri yer alabilmektedir. Enflasyon düzeltmesi yaparken maliyet veya alış bedeline eklenen finansman gideri içerisindeki anaparaya ait enflasyon kaybının ayrıştırılmasından sonra kalan kısmın (finansman giderinin sadece reel kısmının) enflasyon düzeltmesinde dikkate alınması gerekmektedir.
Reel olmayan finansman maliyeti nasıl hesaplanır?
Tebliğ taslağına göre düzeltme işleminde, ROFM, “Borç Tutarının Esas Alınması” ve “Toplam Finansman Maliyetinin Esas Alınması” yöntemlerinden biri seçilerek hesaplanır.
Borç tutarının esas alınması yöntemi nedir?
Borç tutarının esas alınması yönteminde, ROFM; her türlü borçlanmada, borç tutarlarına borcun kullanıldığı döneme ait Yİ-ÜFE artış oranının uygulanması suretiyle hesaplanır.
ROFM = Borç Tutarı X (Borcun Kapatıldığı Aya Ait Yİ-ÜFE - Borcun Alındığı Aya Ait Yİ-ÜFE)/ Borcun Alındığı Aya Ait Yİ-ÜFE
Hesaplanan oranın borç tutarına uygulanması suretiyle bulunan tutarın (ROFM), formülde dikkate alınan borç tutarı nedeniyle ilgili dönemde maliyetle/alış bedeliyle ilişkilendirilen finansman giderleri toplamından büyük olması halinde, bahse konu finansman giderlerinin tamamının reel olmadığı, küçük olması halinde ise aşan kısmın reel olduğu kabul edilecektir.
Örnek 1: Kurumlar vergisi mükellefi olan, bilanço esasına göre defter tutan ve hesap dönemi takvim yılı olan (D) işletmesi, 15 Mayıs 2023 tarihinde 5 milyon TL banka kredisi kullanarak, işletme faaliyetlerinde kullanmak üzere bir makine satın almıştır. Üç ay sonra kredi kapatılmış ve 1,5 milyon TL faiz ödenmiştir. Ödenen faiz makinenin maliyet bedeline ilave edilmiştir.
Buna göre 31/12/2023 tarihli dönem sonu bilançosunda makinenin maliyet bedeli 6,5 milyon TL olarak görünecektir. Makinenin maliyet bedeli içerisinde yer alan reel olmayan finansman maliyeti düşüldükten sonra kalan kısım düzeltmeye tabi tutulacaktır.
Bu yöntemde maliyet bedeli içerisinde yer alan ROFM aşağıdaki şekilde bulunacaktır.
ROFM = 5.000.000 x (Ağustos 2023 Yİ-ÜFE – Mayıs 2023 Yİ-ÜFE) / Mayıs 2023 Yİ-ÜFE
ROFM = 5.000.000 x (2.659,62 – 2.179,02) / 2.179,02= 0,22055
ROFM = 5.000.000 x 0,22055 = 1.102.789 TL
1 milyon 102 bin 789 TL, makinenin 31/12/2023 tarihli bilançoda görünen değerinden düşülecek ve makinenin enflasyon düzeltmesine esas tutulacak nihai tutarı bulunacaktır.
Buna göre makinenin enflasyon düzeltmesine esas tutulacak nihai tutarı
= 6.500.000 - 1.102.789 = 5.397.211 TL olacaktır.
ROFM maliyete eklenen tutarın üstünde çıkarsa
Örnek 2: (A) AŞ. 15 Şubat 2023 tarihinde 3 milyon TL katılım bankası finansmanı kullanarak, işletme faaliyetlerinde kullanmak üzere bir makine satın almıştır. Altı ay sonra finansman kapatılmış ve 300 bin TL kâr payı ödenmiştir. Ödenen kâr payı makinenin maliyet bedeline ilave edilmiştir.
31/12/2023 tarihli dönem sonu bilançosunda makinenin maliyet bedeli 3.3 milyon TL olarak görünecektir. Makinenin maliyet bedeli içerisinde yer alan reel olmayan finansman maliyeti düşüldükten sonra kalan kısım düzeltmeye tabi tutulacaktır.
Buna göre maliyet bedeli içerisinde yer alan ROFM aşağıdaki şekilde bulunacaktır.
ROFM= 3.000.000 X (Ağustos 2023 Yİ-ÜFE – Şubat 2023 Yİ-ÜFE) / Şubat 2023 Yİ-ÜFE
ROFM= 3.000.000 X (2.659,62 – 2.138,04 ) / 2.138,04 = 0,24395
ROFM= 3.000.000 X 0,24395 = 731.857
731 bin 857 TL ilgili dönemde maliyet bedeliyle ilişkilendirilen finansman giderleri toplamı olan 300 bin TL’den büyük olduğundan 300 bin TL’nin tamamı ROFM olacak, düzeltmeye esas tutar olarak 3 milyon TL dikkate alınacaktır.
Öte yandan formüldeki oranın birden büyük çıkması hali, formüle göre bulunan değerin borç tutarına uygulanması suretiyle ROFM’nin hesaplanmasına engel teşkil etmez.
Formüldeki oran negatif çıkarsa
Aylar itibariyle Yİ-ÜFE'de oluşan farklılıklar nedeniyle formüldeki oranın negatif çıkması halinde, formülde dikkate alınan döneme ilişkin olarak maliyete/alış bedeline intikal ettirilen finansman giderinin tamamının reel olduğu kabul edilir.
Örnek 3: (B) işletmesi, 15 Mayıs 2019 tarihinde 2 milyon TL banka kredisi kullanarak, işletme faaliyetlerinde kullanmak üzere bir taşıt satın almıştır. Kredi 15 Kasım 2019 tarihinde kapatılmış ve 200 bin TL faiz ödenmiştir. Ödenen faiz taşıtın maliyet bedeline ilave edilmiştir.
Buna göre 31/12/2023 tarihli dönem sonu bilançosunda taşıtın maliyet bedeli 2.2 milyon TL olarak görünecektir. Taşıtın maliyet bedeli içerisinde yer alan reel olmayan finansman maliyeti düşüldükten sonra kalan kısım düzeltmeye tabi tutulacaktır.
Buna göre maliyet bedeli içerisinde yer alan reel olmayan finansman maliyeti aşağıdaki şekilde bulunacaktır.
ROFM= 2.000.000 X (Kasım 2019 Yİ-ÜFE – Mayıs 2019 Yİ-ÜFE) / Mayıs 2019 Yİ-ÜFE
ROFM= 2.000.000 X (450,97 – 456,74) / 456,74 = - 0,01263
Oran negatif çıktığından, maliyet bedeline intikal ettirilen finansman gideri olan 200 bin TL’nin tamamının reel olduğu kabul edilecektir. Bu durumda düzeltmeye esas alınacak tutar 2 milyon 200 bin TL olacaktır.
Birden fazla hesap dönemine yayılan krediler
Birden fazla hesap dönemine yayılan ve finansman gideri her hesap döneminde maliyete atılan borçlanmalarda, ROFM hesaplanması, her hesap dönemi itibariyle ayrı ayrı borç tutarının borcun kullanıldığı döneme ait Yİ-ÜFE artış oranının uygulanması suretiyle hesaplanır.
Aynı hesap dönemi içinde, borç geri ödemesinin (kapamanın) birden fazla ayda yapılması durumunda, her geçici vergi döneminin sonunda geçerli olan Yİ-ÜFE oranı kullanılabilir.
Örnek 4: (C) Ltd. Şti. Ocak 2020 tarihinde 5 milyon TL banka kredisi kullanarak, işletme faaliyetlerinde kullanmak üzere bir makine satın almıştır. Kredi 31.12.2021 tarihinde tamamen kapatılmıştır. Kredi faizinin 2020 yılına tekabül eden kısmı 2 milyon TL, 2021 yılına tekabül eden kısmı da 2 milyon TL’dir. Tahakkuk eden/ ödenen faizler makinenin maliyet bedeline ilave edilmiştir.
Buna göre 31/12/2023 tarihli dönem sonu bilançosunda makinenin maliyet bedeli 9 milyon TL olarak görünecektir. Makinenin maliyet bedeli içerisinde yer alan reel olmayan finansman maliyeti düşüldükten sonra kalan kısım düzeltmeye tabi tutulacaktır.
Maliyet bedeli içerisinde yer alan reel olmayan finansman maliyeti aşağıdaki şekilde bulunacaktır.
2020 yılına ilişkin ROFM
ROFM 2020 = 5.000.000 X (2020 Aralık Yİ-ÜFE – 2020 Ocak Yİ-ÜFE) / 2020 Ocak Yİ-ÜFE
ROFM 2020 = 5.000.000 X (568,27- 462,42) / 462,42= 0,22890
ROFM 2020 = 5.000.000 X 0,22890 = 1.144.522 TL
Söz konusu 1 milyon 144 bin 522 TL, düzeltmeye esas tutarın tespitinde makinenin 31/12/2023 tarihli bilançoda görünen değerinden düşülecektir.
2021 yılına ilişkin ROFM
ROFM 2021 = 5.000.000 X (Aralık 2021 Yİ-ÜFE - Ocak 2021 Yİ-ÜFE) / Ocak 2021 Yİ-ÜFE
ROFM 2021 = 5.000.000 X (1022,25- 583,38) / 583,38= 0,75229
ROFM 2021= 5.000.000 X 0,75229 = 3.761.450,00
Bulunan 3 milyon 761 bin 450 TL ilgili dönemde maliyet bedeliyle ilişkilendirilen finansman giderleri toplamı olan 2 milyon 500 bin TL’den büyük olduğundan 2 milyon 500 bin TL’nin tamamı 2021 yılına ilişkin ROFM olacaktır.
Toplam ROFM = 2020 ROFM + 2021 ROFM = 1.144.522 + 2.500.000 = 3.644.522 TL olacak
Düzeltmeye esas tutar ise 10.000.000 - 3.644.522= 6.355.477 olarak dikkate alınacaktır.
Toplam finansman maliyetinin esas alınması yöntemi
Bu yöntemde ROFM; toplam finansman maliyetlerine, ilgili döneme ait Yİ-ÜFE artış oranının hesap dönemine ait ortalama ticari kredi faiz oranına bölünmesi sonucunda belirlenen oranlar uygulanmak suretiyle bulunan tutarın, maliyet veya alış bedelinden düşülmesi suretiyle hesaplanır.
ROFM = Toplam Finansman Maliyeti x (İlgili Hesap Dönemine Ait Yİ-ÜFE Artış Oranı/ İlgili Hesap Dönemine Ait Ortalama Ticari Kredi Faiz Oranı)
Örnek 5: (D) AŞ. 15 Mayıs 2022 tarihinde 5 milyon TL banka kredisi kullanarak, işletme faaliyetlerinde kullanmak üzere bir taşıt satın almıştır. Üç ay sonra kredi kapatılmış ve 500 bin TL faiz ödenmiştir. Ödenen faiz taşıtın maliyet bedeline ilave edilmiştir.
Buna göre 31/12/2023 tarihli dönem sonu bilançosunda taşıtın maliyet bedeli 5,5 milyon TL olarak görünecektir. Taşıtın maliyet bedeli içerisinde yer alan reel olmayan finansman maliyeti düşüldükten sonra kalan kısım düzeltmeye tabi tutulacaktır.
Maliyet bedeli içerisinde yer alan ROFM aşağıdaki şekilde bulunacaktır.
ROFM = 500.000 X (Yİ-ÜFE Artış Oranı/Ortalama Ticari Faiz)
ROFM = 5.000.000 X (0,14990/0,1347) = 1,11284
Kredi faiz oranları gerçekleşen Yİ-ÜFE artış oranlarının gerisinde kaldığından oran (1)'den büyük çıkmıştır. Bu durumda, formüldeki oran (1) olarak alınacak ve toplam finansman maliyetinin tamamının reel olmadığı kabul edilecektir.
Başka bir deyişle düzeltmeye esas tutar 5.500.000 – 500.000 = 5.000.000 TL olacaktır.
Yabancı para cinsinden borçlanmalarda hesaplama ile maliyet olarak kabul edilmeyen ROFM’nin akıbeti başka bir yazının konusu olacak.
Mustafa Ak
Vizyon Şirket Ortağı-Yeminli Mali Müşavir
