Matrah ve vergi artırımı, 7440 sayılı Yapılandırma Kanunu’nda yer alan, iş dünyası ve vergi mükelleflerinin en çok ilgi gösterdiği 3 önemli düzenlemeden birisi. Diğer ikisi, stok beyanı ve kasa – cari hesap düzeltmesi. Matrah ve vergi artırımı yapılan yıl/yıllara vergi incelemesi yapmama garantisi verilmesi, bu artırım düzenlemesini cazip hale getiriyor. Yıllık gelir veya kurumlar vergisi beyannamesi vermek zorunda olan gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri ile KDV mükellefleri 2018, 2019, 2020, 2021 ve 2022 takvim yılları için matrah ve vergi artırımından yararlanabiliyorlar (7440 sayılı Kanun, Mad. 5, geçici 1).

Matrah ve vergi artırımına neden ilgi gösteriliyor? 

Matrah ve vergi artırımı aslında Maliye’ye karşı bir “kasko sigortası” niteliğinde! Matrah ve vergi artırımı yaparak tahakkuk eden vergiyi ödeyen mükellefler, bazı istisnai durumlar (devir KDV, KDV iadesi, stopaj iadeleri vb.) hariç, matrah ve vergi artırımı yaptıkları yıl veya yıllar için, artırım konusu vergi türleri yönünden “vergi incelemesi yapılmama garantisi” elde ediyorlar. Maliye’de bu garantiyi, matrah ve vergi artırımı  nedeniyle tahakkuk eden verginin ödenmesi karşılığında veriyor. Yani, artırım yapılan yıllarla ilgili düşük tutarda bir “sigorta primi” ödenerek, vergi incelemesinden kurtulmak mümkün.

Artırımdan hem Maliye hem de mükellefler memnun!

Matrah ve vergi artırımından hem mükellefler hem de Maliye memnun, yani karşılıklı bir memnuniyet söz konusu. Çünkü, ülkemizde her 100 mükelleften sadece 2,26’sı incelenebiliyor. İnceleme oranı 2022’de yüzde 2,26; 2021 yılında yüzde 1,68; 2020 yılında yüzde 1,58; 2019 yılında ise yüzde 1,45. Yani, inceleme oranı ve incelenen mükellef sayısı son derece düşük ve yetersiz. Bu yeni bir şey değil, uzun yıllardan bu yana, yapılan tüm çalışmalara rağmen bu oran bir türlü artırılamıyor. Bunun kısa bir süre içerisinde artırılma imkanı da yok gibi. Bu oran yıllardır böyle, kolay kolay da değişecek gibi görünmüyor.

31 Mayıs’a kadar başvuru yapılabilecek!

Matrah ve vergi artırımında bulunmak isteyenlerin 31 Mayıs 2023 tarihine kadar başvuruda bulunmaları, tahakkuk eden vergileri de peşin veya ilk taksiti Haziran 2023 ayı sonuna kadar olmak üzere aylık taksitler halinde 12 eşit taksitte ödemeleri gerekiyor. Ayrıca, ilk iki taksitin süresinde ödenmesi de zorunlu bulunuyor.

Başvuru süresi uzatılabilir mi?

Cumhurbaşkanımızın başvuru ve ilk taksit ödeme sürelerini 1 aya kadar uzatma yetkisi var. Yani, başvuru ve ilk taksit ödeme sürelerinin 1’er aya kadar uzatılması söz konusu olabilir. Süre uzatımı tamamen Cumhurbaşkanımızın takdirinde olan bir konu.

Aslında, uzatma için yeterli bir neden de var. Şöyle ki, 7440 sayılı Yapılandırma Yasası 12 Mart 2023 tarihli Resmi Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe girdi ancak, matrah ve vergi artırımı başvurularının yapılacağı sistem ancak 1 ay sonra mükelleflerin kullanımına açılabildi. Burada Maliye’nin herhangi bir kusuru veya ihmali yok, oldukça yoğun bir gündeme (yıllık gelir vergisi beyannamesinin alınması ve ilk taksitin tahsili vb.) denk geldi. Ayrıca, matrah ve vergi artırımından yararlanamayacak olanların belirlendiği listeler MASAK, VDK ve Adalet Bakanlığı’ndan biraz geç geldi. Bu ise, sistemin açılmasını biraz da olsa geciktirdi. Bir önceki yapılandırma yasası olan 7326 sayılı Yasa’daki başvuru ve ilk taksit ödeme süreleri Cumhurbaşkanımız tarafından 1’er ay uzatılmıştı (4420 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı, 27 Ağustos 2021 tarihli ve 31581 sayılı Resmi Gazete).

2022 yılı matrah artırımının şartları oldukça ağır!

2022 yılı hariç diğer yıllar için yapılacak matrah artırımlarında önceki matrah artırımı düzenlemelerinden farklı herhangi bir şey yok. Sadece 2022 takvim yılı için bariz bir farklılık var. Bu da son derece normal, çünkü, henüz 2022 takvim yılına ilişkin gelir ve kurumlar vergisi beyannameleri alınmadan 2022 yılı matrah artırımı kapsamına alındı. Bu nedenle de, 2022 yılı matrah artırımının şartları biraz ağır oldu. Ayrıca, Meclis Plan ve Bütçe Komisyonu’na verilmeden hemen önce  son anda yapılan değişikliklerle, bu şartlar daha da ağırlaştırıldı, hatta “belirlenen şartlar yararlandırmama üzerine kurgulandı” bile denilse, inanın abartılmış olmaz.

2022 yılı matrah artırımının şartları neler?

Şirketlerin 2022 hesap dönemine yönelik matrah artırımında bulunabilmeleri için; bu yıla ilişkin kurumlar vergisi beyannamesinin verilmiş olması ve bu beyannamede beyan edilen vergiye esas matrahın, 2021 takvim yılında beyan edilen matrahın yüzde 122,93 oranında artırılması suretiyle bulunan tutar ile 2022 takvim yılı üçüncü geçici vergilendirme döneminde beyan edilen matrahın yüzde 40 oranında artırılması suretiyle bulunan tutarın yüksek olanından az olmaması gerekiyor.

Matrah beyan etmiş olan mükelleflerde matrah artırımı nasıl yapılacak?

2018, 2019, 2020, 2021 ve 2022 hesap dönemlerine ilişkin olarak verdikleri kurumlar vergisi beyannamelerinde matrah beyan eden kurumlar vergisi mükelleflerinin, bu yıllara ilişkin vergi matrahlarının; 2018 yılı için yüzde 35, 2019 yılı için yüzde 30, 2020 yılı için yüzde 25, 2021 yılı için yüzde 20, 2022 yılı için yüzde 25 oranlarından az olmamak üzere artırılması gerekiyor. Mükellefler, ilgili yıllar için bu oranların üzerinde de artırımda bulunabilirler.

Ancak, anılan yıllara ilişkin olarak kurumlar vergisi mükelleflerince artırılan matrahların tutarı; 2018 yılı için 200.000 TL’den, 2019 yılı için 215.000 TL’den, 2020 yılı için 230.000 TL’den,  2021 yılı için 260.000 TL’den, 2022 yılı için 500.000 TL’den az olamıyor.

Zarar eden şirketlerde matrah artırımı nasıl yapılıyor?

2018, 2019, 2020, 2021 ve 2022 hesap dönemlerine ilişkin olarak verdikleri kurumlar vergisi beyannamelerinde indirim ve istisnalar nedeniyle matrah beyan etmeyen ya da zarar beyan eden kurumlar vergisi mükellefleri, yukarıda belirtilen asgari tutarlar üzerinden matrah beyanında bulunarak, matrah artırımından yararlanabiliyorlar.

Matrah artırımında gözden kaçan ayrıntı ne ile ilgili?

Evet, matrah artırımında gözden kaçan ayrıntı, 2021 ve 2022’de zarar beyan edip, bu yıllarla ilgili matrah artırımı yapanlarla ilgili.

Uygulamada, her iki yılda da zarar beyan edildiği durumlarda, 2022 yılı matrah artırımında doğrudan asgari matrah tutarının mı yoksa 2021 yılı matrah artırımında dikkate alınan asgari matrah tutarının yüzde 122,93 oranında artırılması suretiyle bulunan tutarın mı dikkate alınacağı hususunda ciddi tereddüt söz konusu.

Son günlerde gelen soruların büyük bir kısmı da, bununla ilgili!

2022’yle ilgili kıyaslama yapılmayacak haller son derece açık!

1 Seri No.lu Tebliğde; 2022 yılına ilişkin matrah artırımında bulunmak isteyen kurumlar vergisi mükelleflerinden;

- 2021 takvim yılına ilişkin kurumlar vergisi yönünden ve 2022 yılı geçici vergilendirme dönemlerine ilişkin kurum geçici vergi yönünden beyanname vermeyenler,

- 2021 ve 2022 takvim yıllarında faaliyette bulunmuş veya gelir elde etmiş olup da bu faaliyetlerini ve gelirlerini vergi dairesinin bilgisi dışında bırakanlar,

- 2021 takvim yılına ilişkin kurumlar vergisi beyannamesinde ve 2022 yılı üçüncü geçici vergi beyannamesinde zarar beyan edenler,

- 2021 takvim yılına ilişkin kurumlar vergisi beyannamesinde ve 2022 yılı üçüncü geçici vergi beyannamesinde indirim ve istisnalar nedeniyle matrahı oluşmayanlar

için kıyaslama yapılmayacağı, 2022 yılı kurumlar vergisi matrah artırımına ilişkin tutarların belirlenmesinde Kanunun geçici 1. maddesinin birinci fıkrasının (b) bendinde yer alan asgari tutarlardan az olmamak üzere bu yıla ilişkin beyan edilen matrah tutarının %25’inin dikkate alınacağı açıklanmış bulunuyor.

2021 ve 2022’de zarar beyan edenler asgariden artırım yapacak, kıyaslama yok!

Evet, bu konuda tereddüt etmeye gerek yok, 1 No.lu Tebliğdeki açıklamalar da oldukça net:

2021 ve 2022 hesap dönemleri kurumlar vergisi beyannamelerinde (2022 geçici vergi dönemleri dahil) zarar beyan mükelleflerin matrah artırımlarını, bu yıllar için belirlenmiş asgari tutarlar üzerinden yapmaları gerekiyor. 2022 hesap dönemi matrah artırım tutarının, 2021 hesap dönemi matrah artırımına esas alınan asgari matrah tutarının yüzde 122,93 oranında artırılması suretiyle hesaplanması söz konusu değil. Kaldı ki, 1 No.lu Tebliğde yer alan aşağıdaki 15 no.lu örnekte tam olarak bunu doğruluyor:

Örnek 15- 2022 yılına yönelik matrah artırımında bulunmak isteyen (S) A.Ş.’nin 2021 ve 2022 takvim yıllarında (geçici vergilendirme dönemleri dâhil) ticari bilanço zararları sebebiyle kurumlar vergisi matrahı oluşmamıştır.

Buna göre, adı geçen kurumun 2021 takvim yılına ilişkin kurumlar vergisi beyannamesinde ve 2022 yılı üçüncü geçici vergi beyannamesinde zarar beyan etmesi nedeniyle, mükellef kurum asgari matrah tutarını dikkate alarak matrah artırımında bulunacaktır. 2022 yılına yönelik matrah artırımı kapsamında ödenmesi gereken vergi aşağıdaki şekilde hesaplanacaktır:

Sonuç olarak;

Yapılandırma, matrah ve vergi artırımı, stok beyanı ve kasa-cari hesap düzeltmesine ilişkin başvuru süreci devam ederken, çok sayıda özellikli durum ve ayrıntı ile karşılaşıyoruz. Sahadan gelen sorular da tamamen bunlarla ilgili. Maliye’nin bu ve benzeri konularda yapılan başvurulara hızlı ve gecikmeden cevap vermesi lazım. Aksi hale, mükelleflerin ciddi mağduriyetlerine neden olunabiliyor.

Aman dikkat!

Abdullah TOLU

https://www.ekonomim.com/kose-yazisi/matrah-artiriminda-gozden-kacan-buyuk-ayrinti/693648