Bağ-Kurlu EYT’liler ne yapacak? İşte, ihya konusunda tüm merak edilenler.
1-İhya ne demek?
Önceden silinen ve dondurulan hizmet sürelerinin yeniden canlandırılmasına ihya deniliyor. Böylece kişiler, dondurulan hizmet sürelerini beklemeden canlandırarak emekli olabiliyor. Geçmişte prim borcunu ödemeyen Bağ-Kur’lulara 2008, 2015, 2018, 2020 ve 2021 yıllarında çıkarılan borç yapılandırma kanunları kapsamında borçlarını yapılandırma hakkı tanındı. Borçlarını ödemeyenlerin de sigortalılık süreleri donduruldu. Aynı kanunlarla borcu olanlara ihya imkânı da tanındı.
2- İhyadan kimler yararlanabilir?
Esnaflar, gelir vergisi mükellefi şirket ortakları, tarımda kendi hesabına çalışanlar gibi eski adıyla Bağ-Kur’lular yani, 4/B kapsamındaki sigortalılar yararlanabiliyor. İsteğe bağlı sigortalılıkta hizmet süresinin durdurulması diye bir durum olmadığından ihya işleminden isteğe bağlı sigortalılar yararlanamıyor.
3- Sigortalılık sürelerinin durdurulması ne demek?
12 ay veya daha fazla prim ödenmemiş sigortalıların son primi ödenmiş ay itibarıyla sigortaları durduruluyor. Eğer hiç prim ödenmemişse ilk Bağ-Kur tescil tarihinden itibaren sigortalılık süresi durduruluyor.
4- İstenildiği zaman ihya işlemi yapılabilir mi?
Yapılabilir. Kişiler, silinen Bağ-Kur sürelerine ilişkin borçlarını beyan edecekleri kazanç tutarı üzerinden istedikleri zaman ihya edebilirler. Bunun için ihya başvuru formu ile birlikte bağlı bulundukları SGK il müdürlüklerine ya da SGK merkezlerine veya da e-Devlet üzerinden başvurmaları halinde ihya işlemi yapılabiliyor. Sadece kişilerin kendileri değil hak sahipleri de başvurabiliyor.
5- İhya tutarı ne kadar?
Durdurulan gün sayısı ile kişilerin beyan ettiği günlük kazanç tutarının çarpımı sonucu bulunan prime esas kazanç tutarının yüzde 34.5’i ihya borç tutarı olarak hesaplanıyor. Şöyle bir örnekle anlatalım. Bugün en düşük günlük kazanç tutarı, günlük asgari ücret tutarı kadar ki, bu da 333 lira. Eğer iki yıllık (720 gün) sigortalılık süresi durdurulmuş ve ihya edilmek isteniyorsa; günlük 333 lira ve 720 gün üzerinden toplam borç tutarı, 239 bin 760 lira tutuyor. Bunun da yüzde 34.5’i, 82 bin 717 lira ediyor. İşte, SGK’ya 82 bin 717 lira ödendiğinde, ihya gerçekleşmiş oluyor ve 2 yıllık süre canlandırılıp, emekliliğe sayılıyor. Bir örnek daha vereyim. Eğer 5 yıllık (1.800 gün) sigortalılık süresi durdurulmuş ve ihya edilmek isteniyorsa; günlük 333 lira ve 1.800 gün üzerinden toplam borç 599 bin 400 lira tutuyor. Bunun da yüzde 34.5’i, 206 bin 793 lira ediyor. SGK’ya, 206 bin 793 lira ödendiğinde, beş yıllık süre ihya ediliyor ve emekliliğe sayılıyor.
6- İhya ne zaman geçerli oluyor?
SGK’ya başvurulup da ihya işlemi başlatıldığında; hesaplanan tutar üç ay içinde ödenmesi halinde ihya tamamlanmış oluyor. Bu süre içinde ödeme yapılmamışsa ihya iptal oluyor.
7- Kısmi ihya imkânı var mı?
Hayır; durdurulan sürelerin tamamının ihya edilmesi şart. Kısmi ihya olmuyor. İhya işlemi gerçekleşmiş, borç ödenmişse; sonrasında ihyadan vazgeçilemiyor, ödenen prim iade edilmiyor.
8- Son borç yapılandırma kanununda ihya imkânı tanındı mı?
Bazı alacakların yeniden yapılandırılmasına yönelik kanun mart ayında yayımlandı. Buna göre 31 Aralık 2022 tarihi öncesi Bağ-Kur prim borçlarının yapılandırmasına imkan tanındı. Ancak 2021 tarihi öncesi durdurulan hizmet sürelerine ilişkin ihya yapılmasına yönelik yapılandırma imkanı tanınmadı. Daha başka bir ifadeyle; 2021 yılı öncesi sigortalılık süreleri durdurulan Bağ-Kurlulara borç ödemesinde kolaylık sağlanmadı. Bu nedenle ihya yapacak olan Bağ-Kurlular, bugünkü en düşük günlük kazanç üzerinden prim borçlarını ödemek durumundalar. Buna rağmen durdurulan sürelerin dışında Bağ-Kur prim borçları için bu yılın mart ayında çıkan borçların yeniden yapılandırılmasına yönelik kanundan yararlanılabilir ve 2022 tarihine kadar olan prim borçları ucuz yapılandırılabilir.
9- EYT’den emekli olmak isteyen Bağ-Kurlular prim borçlarını ödeyerek emekli olabilecek mi?
Bağ-Kur’lu EYT’lilerin beklentisi durdurulan sigortalılık sürelerini borç yapılandırması kapsamında ucuz şartlarda ihya ederek emekli olabilmekti. Ancak borç yapılandırma kanununda Bağ-Kurlulara bu hak tanınmadı. Bu da şu anlama geliyor; 9 Eylül 1999 öncesi sigortalı olan Bağ-Kur’lu kadınlar 7.200, erkekler 9.000 prim günü doldurmaları halinde prim borçları varsa EYT’den emekli olamıyor. Emekli olabilmeleri için prim borçlarını ödemeleri gerekiyor. İhya kolaylığı sağlanmadığı için de prim borçlarını bugünkü tutarlar üzerinden yapacaklar. Noyan Doğan
