1-Genel Açıklamalar

Mükelleflerin 2022 takvim yılına yönelik matrah artırımında bulunabilmesi için bu yıla ilişkin kurumlar vergisi beyannamesinin verilmiş olması ve bu beyannamede beyan edilen vergiye esas matrahın; 2021 takvim yılında beyan edilen matrahın % 122,93 oranında artırılması suretiyle bulunan tutar ile 2022 takvim yılı üçüncü geçici vergilendirme döneminde beyan edilen matrahın % 40 oranında artırılması suretiyle bulunan tutarın yüksek olanından az olmaması şarttır.

Diğer taraftan, 2022 takvim yılına ilişkin olarak; üçüncü geçici vergilendirme dönemine ait kurumlar vergisi beyannamesinin verilmemiş olması halinde; ikinci geçici vergilendirme dönemi beyannamesinde beyan edilen matrahın % 100 oranında artırılması suretiyle bulunan tutar; sadece birinci geçici vergilendirme dönemi beyannamesinin verilmiş olması halinde de bu beyannamede beyan edilen matrahın % 300 oranında artırılması suretiyle bulunan tutar, kıyaslamaya konu geçici vergi tutarı olarak dikkate alınacaktır.

2021 takvim yılına ilişkin kurumlar vergisi beyannamesinin verildiği ancak 2022 yılı geçici vergilendirme dönemlerine ilişkin beyannamelerin verilmediği durumda, 2022 takvim yılına ilişkin kurumlar vergisi beyannamesinde beyan edilen matrahın 2021 takvim yılında beyan edilen matrahın % 122,93 oranında artırılması suretiyle bulunan tutardan az olmaması gerekmektedir. Aynı şekilde, 2021 takvim yılına ilişkin yıllık kurumlar vergisi beyannamesinin verilmediği ancak 2022 takvim yılına ilişkin geçici vergi beyannamelerinin verildiği durumda, 2022 takvim yılına ilişkin kurumlar vergisi beyannamesinde beyan edilen matrahın, bu yıl için verilen ilgili geçici vergi beyannamesinde beyan edilen matrahın yukarıda yapılan açıklamalara göre belirlenen oranlarda artırılması suretiyle bulunan tutardan az olmaması gerekmektedir.

2-Artırılacak Matraha Uygulanacak Vergi Oranı

Artırılacak matraha uygulanacak vergi oranı % 20’dir. Ancak;

-Mükelleflerin matrah artırımında bulunmak istedikleri yıllara ilişkin yıllık kurumlar vergisi beyannamesini kanuni süresinde vermiş, 

-Bu vergi türünden tahakkuk eden vergiler ile ilgili beyannamesi üzerinden tahakkuk eden damga vergisini süresinde ödemiş ve 

-Bu vergi türü için 7440 sayılı Kanunun 2’nci ve 3’üncü maddeleri hükümlerinden yararlanmamış olmaları şartıyla, 

Kanunun 5’inci ve geçici 1’inci maddelerinin birinci fıkraları hükümlerine göre artırdıkları matrahlara % 20 yerine % 15 vergi oranı uygulanmak suretiyle ödenecek vergi tutarı hesaplanacaktır. % 15 oranının belirlenmesinde, maddede öngörülen şartların her yıl için ayrı ayrı dikkate alınması gerekmektedir. 

Kurumlar vergisi mükelleflerinin süresinde vermiş oldukları yıllık beyannamelerde, zarar beyan edilmesi veya ilgili kanunlarda yer alan istisna uygulaması, indirim ve mahsuplar nedeniyle ödenecek vergi çıkmamış olması durumunda da bu mükelleflerce artırılan matrahlara % 15 vergi oranı uygulanmak suretiyle ödenecek vergi hesaplanacaktır. 

Örnek: 2022 yılına yönelik matrah artırımı talebinde bulunmak isteyen (Y) A.Ş.’nin bu dönemde matrah artırımına ilişkin kıyaslama hükümleri dikkate alınmadan önceki kurumlar vergisi matrahı 15.000.000,00-TL’dir. Mükellefin 2021 yılı kurumlar vergisi matrahı 13.000.000,00-TL, 2022 yılı üçüncü dönem kurum geçici vergi beyannamesinde beyan etmiş olduğu vergiye esas matrah ise 9.000.000,00-TL’dir. Adı geçen kurumun 2022 yılına yönelik matrah artırımında bulunabilmesi için bu yıla ilişkin kurumlar vergisi beyannamesinde beyan etmesi gereken kurumlar vergisi matrahı ile matrah artımına ilişkin vergi tutarı aşağıdaki şekilde hesaplanacaktır. 

İlk Aşama: 2022 Kurumlar Vergisi Matrahı Tespiti 

Yukarıda yer alan tablodaki bilgilere göre, 2022 yılı kurumlar vergisi matrah artırımından yararlanabilmek için, 2022 yılı kurumlar vergisi matrahı olarak (c, e ve f bölümünde yer alan tutarların en büyük olanı) 28.980.900,00-TL’nin beyan edilmesi gerekmektedir. Bu itibarla mükellef (28.980.900,00-15.000.000,00=) 13.980.900,00-TL tutarında fazladan matrah beyan ederek buna ilişkin vergiyi ödeyecektir. 

Diğer yandan aradaki bu farkın nasıl beyan edileceği sorusunun cevabı henüz yoktur. 2022 kurumlar vergisi beyannamesinde bu tutar için bir satırın açılması yerinde olacaktır.

Ayrıca 2021 takvim yılına ilişkin kurumlar vergisi beyannamesi ile 2022 yılı üçüncü geçici vergi beyannamesinde zarar beyan edenler/indirim ve istisnalar nedeniyle matrahı oluşmayanlar yukarıda yer alan kıyaslamayı yapmayacak, asgari matrah olan 500.000,00-TL üzerinden matrah artırımı gerçekleştirilecektir. 

İkinci Aşama: 2022 Matrah Artırımı İçin Ödenecek Verginin Tespiti 

Vergi aflarının en çok tenkit edilen yönü, vergiye gönüllü uyumu azaltmasıdır. Buna karşılık, mükellefler açısından matrah artırımından yararlanmanın tek amacının, kaçırılan vergilerin üzerini kapatmak olduğu da düşünülmemelidir. Sürekli değişen ve pek çok gri alana sahip vergi mevzuatımız karşısında, azımsanmayacak sayıda mükellefin sigorta amacıyla matrah artırımından faydalandığı bir gerçektir. Bu değerlendirme, vergi aflarını savunmak amacını taşımamakta olup, bir gerçeği vurgulamak için yapılmıştır. Matrah artırımının bu yazıda belirtildiği şekilde yapılması ise vergiye gönüllü uyumu ikinci kez zedelemektedir. Zira ne kadar çok matrah beyan edilmişse, matrah artırımının maliyeti de o ölçüde artmaktadır. Bahsedilen sakıncaları kısmen de olsa gidermek için; Gelir Vergisi Kanunu’nun mükerrer 121’inci maddesinde hüküm altına alınan vergiye uyumlu mükelleflere uygulanan % 5’lik vergi indirimi oranının (% 10-15 aralığında) artırılması ve matrah artırımında uygulanan % 15 olarak oranın da % 10’a düşürülmesi gerektiği değerlendirilmektedir. 

3-Matrah Azaltıcı Düzeltme Beyannamesi Verilmesi 

01/01/2023 tarihinden sonra, yukarıdaki bölümde yer alan düzenlemelere istinaden yapılacak kıyaslamada dikkate alınacak beyannamelere ilişkin matrah azaltıcı nitelikte düzeltme beyannamesi verilmesi durumunda, 2022 takvim yılına yönelik matrah artırımında bulunulabilmesi için bu yıla ilişkin kurumlar vergisi beyannamesinde beyan edilmesi gereken vergiye esas matrahın belirlenmesinde düzeltme öncesi beyan edilen matrahlar esas alınacaktır.

4-Vergi İncelemesi ve Tarhiyat Yapılmaması

Matrah artırımında bulunulması durumunda, matrah artırımında bulunulan yıllar için kurumlar vergisi yönünden vergi incelemesi ve tarhiyat yapılmayacaktır. Ancak, 2022 yılına ilişkin kurumlar vergisi matrah artırımında bulunulması, 7440 sayılı Kanunun 10/27 maddesi uyarınca hesaplanacak ek vergiye (kamuoyunda deprem vergisi olarak bilinen, % 5 veya % 10 olarak hesaplanan vergi) ilişkin inceleme ve tarhiyat yapılmasına engel teşkil etmeyecektir.

5-Geçmiş Yıl Zararlarının Durumu

Mükellefler, matrah artırımında bulundukları yıllara ait olup indirim konusu yapılamamış 2018 ila 2021 yıllarına ait geçmiş yıl zararlarının yarısı ile 2022 yılına ait zararının tamamını, 2023 ve müteakip yıl karlarından mahsup edemeyeceklerdir.

Matrah artırımında bulunulan yıllara ait olmakla birlikte 2021 ve önceki yılların karlarından mahsup edilmiş geçmiş yıl zararlarına yönelik herhangi bir işlem yapılmayacaktır. Ancak, 2022 yılına ilişkin yıllık beyannamelerini verdikten sonra önceki yıllara ilişkin matrah artırımında bulunan mükellefler, önceki yıllara ilişkin tam olarak mahsup ettikleri geçmiş yıl zararlarının yarısını dikkate almak suretiyle beyannamelerini düzeltmek zorundadırlar.

Kurumlar vergisi mükelleflerinin 2022 yılına ilişkin olarak vermiş oldukları geçici vergi beyannamelerinde, matrah artırımında bulundukları yıllara ait geçmiş yıl zararlarının mahsup edilmiş olması hâlinde, söz konusu mükelleflerin 2022 yılı geçici vergi beyannamelerini düzeltmelerine gerek bulunmamaktadır.

Buna karşılık, 2023 yılı birinci geçici vergilendirme dönemine ilişkin beyannamesini verdikten sonra 2022 ve önceki yıllarla ilişkin matrah artırımında bulunan mükellefler, mezkûr Kanunun 5’inci maddesi kapsamında öngörülen şekilde zarar mahsubunu yapmak suretiyle beyannamelerini düzeltmek zorundadırlar.

6-Kurumlar Vergisine Mahsuben Ödenmiş Bulunan Vergilerin İadesinin Talep Edilmesi

Matrah ve vergi artırımında bulunan mükelleflerin, artırımda bulundukları yıllarla ilgili olarak yıllık kurumlar vergisine mahsuben daha önce ödemiş oldukları vergilerin, iadesine ilişkin taleplerinin bulunması hâlinde bu talepleri, 252 Seri No’lu Gelir Vergisi Genel Tebliğinde düzenlenen esaslar çerçevesinde sonuçlandırılacaktır. Ancak, matrah artırımında bulunmuş olan mükelleflerin kurumlar vergisine mahsuben ödemiş oldukları vergilerin iadesiyle ilgili talepleri ile sınırlı kalmak üzere inceleme ve tarhiyat yapılabilecektir.

Buna karşılık 2022 yılına yönelik matrah artırımında bulunan kurumlar vergisi mükelleflerince, bu yıla ilişkin yıllık beyannamelerinde hesaplanan vergilerinden mahsup edilemeyen geçici vergiler iade edilmeyecektir.

7-2022 Yılına İlişkin Matrah Artırımlarına Yönelik Kurumlar Vergisi Beyannamesinde Düzeltme

2022 yılına ilişkin kurumlar vergisi beyannamesinin verildiği tarihten sonra aynı yıla ilişkin matrah artırımında bulunulmak istenmesi halinde, 7440 sayılı Kanunun geçici 1’inci maddesinde belirtilen kıyaslamanın yapılması ve kıyaslama sonucunda anılan madde hükmü nedeniyle 2022 yılına ilişkin beyannamelerde düzeltme yapılarak beyan edilen matrahın artırılması gerektiği durumlarda, matrah artırımı hükümlerinden yararlanılabilmesi için öncelikle 2022 yılına ilişkin kurumlar vergisine yönelik düzeltme beyannamesi verilmesi gerekmektedir.

Düzeltme beyanının kurumlar vergisi beyanname verme süresi içinde yapılmış olması halinde tahakkuk eden vergi, kurumlar vergisi ödeme süreleri içinde, bu süre geçtikten sonra yapılmış olması halinde ise bu beyanname üzerine ödenmesi gereken verginin tahakkuk tarihinden itibaren bir ay içinde ödenmesi gerekmektedir. Söz konusu beyanname, Kanun hükmünden yararlanılabilmesi için getirilen yasal zorunluluk kapsamında verildiğinden, bu beyanların kanuni süre geçtikten sonra başvuru süresi içinde yapılması durumunda vergi cezası kesilmeyecek, gecikme faizi hesaplanmayacaktır.

Dr. İsmail PAMUK
Yeminli Mali Müşavir 

https://www.ekonomim.com/kose-yazisi/2022-yili-kurumlar-vergisi-matrah-artiriminda-dikkat-edilmesi-gereken-hususlar/687749